Jos Heuvelman: ‘Streng, rechtvaardig en deskundig – dat spreekt mij aan als toezichthouder’

Overkreditering, woningmarkt, aflossen, balans hebben; onderwerpen die onder meer ter sprake kwamen in het interessante gesprek dat Amy Reijgersberg van de podcast Leaders in Wonen had met Jos Heuvelman, bestuurslid van de Autoriteit Financiële Markten (AFM).

Jos Heuvelman (58) groeide op in Klazienaveen, onder de rook van Emmen. Voorafgaand aan zijn professionele carrière studeerde hij econometrie aan de Rijksuniversiteit Groningen en economie aan de Universiteit van Amsterdam. Tevens studeerde hij riskmanagement aan de Stern School of Business in New York. Hij heeft 30 jaar bij De Nederlandsche Bank (DNB) gewerkt en vervulde daar diverse managementfuncties. Sinds 2018 is hij bestuurslid bij de AFM.

Dat hij ooit toezichthouder is geworden was volgens hem geen “vooropgezet plan”. Hij vertelt dat ze “een paar mensen binnen DNB” zochten die het leuk vonden om naar Apeldoorn te gaan om te helpen een fusie voor te bereiden en uit te voeren. “Zo ben ik van de Centrale Bank in het toezicht terechtgekomen. Ik vond dat wel leuk want ik kon de technische kennis die ik al had daar goed gebruiken.”

Reputatie

Na dertig jaar DNB maakte hij de overstap naar AFM omdat hij de functie van bestuurder kreeg aangeboden. “Ik wou weleens een stukje eindverantwoordelijkheid dragen en die mogelijkheid werd mij geboden bij de AFM.” Volgens Heuvelman kan hij alle kennis en ervaring die hij bij DNB heeft opgedaan heel goed inzetten bij de AFM. “Ook al lijkt het werkterrein er veel op, toch is het soms ook net weer iets anders.”

Hij vertelt vermakelijk dat de overstap in letterlijke zin “eigenlijk wel makkelijk” was. “Ik kan het dramatiseren, maar het is maar 750 meter van het kantoor van de DNB, dus bij mij thuis hebben ze er helemaal niets van gemerkt. Ik reis nog steeds elke ochtend naar Amsterdam en ik kom ’s avonds weer terug.”

Toch ziet hij – naast het feit dat DNB 200 jaar oud is en de AFM 20 jaar – wel verschillen tussen de twee instituten. “DNB heeft een enorme reputatie in Nederland, maar ook in Europa en wereldwijd. De AFM is jong en moet zijn positie nog bevechten.” Daarnaast is volgens Heuvelman bij DNB de Europeanisering verder voortgeschreden dan bij de AFM. “De AFM doet over het algemeen z’n dingen nog zelf.”

Tikkie

Bij zijn werk als toezichthouder voelt het voor Heuvelman soms alsof het een “spel” is. Hij legt uit: “De AFM let erop dat de consument goede producten krijgt die bij hem passen tegen een faire prijs. Als banken of andere instellingen over een bepaalde grens heen gaan, dan kan de AFM handhaven door bijvoorbeeld boetes op te leggen. Dat doen dan we ook, daar schrikken we niet voor terug. Het is een spel van aan de ene kant de grenzen bewaken en aan de andere kant soms gewoon een ‘tikkie’ uitdelen als het moet.”

Dat ‘spel’ en dat ‘tikkie uitdelen’ laat hij wel in het juiste perspectief zien. “Over het algemeen snapt de markt het wel”, benadrukt hij. “Wij zijn toezichthouder, niet een partner die samen dingen moet ontwikkelen. Soms moeten we iets doen wat anderen niet leuk vinden. Dat ze niet staan te juichen, dat begrijp ik.” Hij vertelt dat hij het wel belangrijk vindt om redelijk te zijn. “Dat wil ik ook uitstralen. Men zegt weleens streng en rechtvaardig – dát spreekt mij aan voor een toezichthouder: streng, rechtvaardig en deskundig.”

Overkreditering

Thema’s als de hypotheekmarkt en overkreditering zijn voor de AFM belangrijk. Heuvelman legt uit dat de toezichthouder niet wil dat mensen zoveel gaan lenen dat ze het niet meer kunnen terugbetalen. “Dat noemen we overkreditering. Dat willen we voorkomen en daar zijn in Nederland allerlei normen voor. Wij zien erop toe dat die worden toegepast door de financiële instellingen.”

"Bij bijna elk voorstel in het bestuur leun ik in eerste instantie de andere kant op. Dan ben ik een soort ‘devil’s advocate’."

Dat de woningmarkt te maken heeft met een enorme druk – weinig aanbod, stijgende prijzen – is volgens Heuvelman een ontwikkeling waar de AFM met “erge zorgen” naar kijkt. In deze context noemt hij zichzelf als voorbeeld: “Mensen zoals ik varen er wel bij want mijn woning stijgt in waarde en blijft maar stijgen. Terwijl beginners op de woningmarkt – mijn kinderen bijvoorbeeld – zich diep in de schulden moeten steken.”

Op de vraag van Reijgersberg wat hij van aflossingsvije hypotheken vindt geeft hij een genuanceerd antwoord: “Het is niet per se een slecht product, maar het moet wel passen bij de consument en die moet ook weten dat aflossingsvrij niet betekent dat je nooit hoeft af te lossen.” Hij vult aan: “Er is nu een regel afgesproken dat de klanten maximaal 50% aflossingsvrij kunnen lenen terwijl die andere 50% moet worden afgelost. Dan bouw je toch langzaam een buffertje op.”

Tot slot heeft Heuvelman nog een waardevolle tip die hij wil delen: “Ik vind zelf de balans in het leven heel belangrijk.” Hij geeft daarbij een voorbeeld uit zijn praktijk als bestuurder: “Bij bijna elk voorstel in het bestuur leun ik in eerste instantie de andere kant op. Dan ben ik een soort ‘devil’s advocate’. Dat is bedoeld om ervoor te zorgen dat we uiteindelijk in balans blijven. Dat stukje balans in je leven, dát gun ik iedereen. Dus zoek die balans ook gewoon om je heen in je omgeving, je vrienden, je partner, je werk, je collega’s.”

Luister hier de podcast Leaders in Wonen.