Recordwinsten voor banken sinds financiële crisis van 2008, maar blijft dat zo?

Banken boeken wereldwijd recordwinsten. Althans, als we de financiële crisis als ijkpunt nemen, zo blijkt uit onderzoek van McKinsey & Company. Dit jaar zal de totale winst van banken wereldwijd de grens van $1,4 biljoen aantikken, een van de hoogste winstcijfers in welke branche dan ook ter wereld.   

Uit de nieuwste editie van de jaarlijkse ‘Global Banking Review’ van McKinsey & Company, blijkt dat banken momenteel ongekende winstcijfers presenteren. En dat ondanks de uitdagende, huidige economische en geopolitieke ontwikkelingen. In de afgelopen vijftien jaar zijn de winsten voor banken niet zo hoog geweest als nu.

Het afgelopen jaar noteerden banken wereldwijd een winststijging van $280 miljard, waarmee de totale winst uitkwam op maar liefst $1,3 biljoen. Voor 2023 is de verwachting dat dit cijfer nog eens met $100 miljard hoger zal uitvallen.

De belangrijkste verklaring voor de hoge winstniveaus is te vinden in de ongekende reeks renteverhogingen door monetaire autoriteiten wereldwijd. Aangezien banken langzaam zijn in het doorberekenen van renteverhogingen aan consumenten, profiteren banken enorm van het verschil tussen de rente die ze aan spaarders betalen en wat ze aan de andere kant aan leningen verdienen.

In verschillende landen is dat verschil nu zo groot geworden dat politici stevige kritiek hebben geuit op banken, omdat zij de voordelen niet snel genoeg aan consumenten doorgeven. Verschillende landen zijn inmiddels een stap verder gegaan en hebben hogere belastingen ingevoerd.

Zo heeft Italië besloten de woekerwinsten van banken extra te belasten, heeft Nederland de belastingen op aandelen terugkoop verhoogd en is de Belgische overheid zelf een ‘spaarbank’ gestart. 

Toch kunnen al deze belastingverhogingen binnen de sector op weerstand rekenen. In Spanje startte de banksector juridische procedures, terwijl Italië zich genoodzaakt zag om zijn oorspronkelijke belastingplannen af te zwakken na felle kritiek op de maatregelen. Ook de NVB pleit ervoor om de belastingen op banken niet verder te verhogen.

Kortdurende polonaise

Banken beargumenteren tevens dat ze de hoge winstniveaus nodig hebben om vet op de botten te creëren. Door hun kapitaalposities te beschermen zouden ze kunnen blijven investeren in belangrijke veranderingen die nodig zouden zijn om te kunnen navigeren binnen het almaar sneller veranderende landschap.

Bovendien benadrukken ze dat de huidige hoge winsten grotendeels worden gedreven door slechts één factor: de rentetarieven. De langetermijnvooruitzichten zouden er juist minder florissant uitzien, vanwege de concurrentie, regelgeving en andere factoren.

Het rapport van McKinsey & Company onderschrijft dat ook. Want waar banken momenteel goed lijken te gedijen, staan diverse pijlers van de sector wel flink onder druk.

“Ondanks de recente, positieve resultaten suggereert onze analyse dat de langdurige samentrekking van wereldwijde bankmarges en het rendement op eigen vermogen mogelijk aanhouden”, leggen de onderzoekers uit.“Dat hangt echter af van het langetermijnperspectief van de rentetarieven. De winsten in nettorentekomsten kunnen van korte duur zijn en weer afnemen zodra de renteverhogingen vertragen en uiteindelijk omkeren.”

De toenemende concurrentie is een ander zorgpunt voor banken. Dit is het meest zichtbaar in het betalingsdomein, waar banken in de loop der jaren een aanzienlijk deel van hun marktaandeel hebben verloren aan gespecialiseerde betalings- en infrastructuuraanbieders.

Hetzelfde geldt voor het vermogensbeheersegment. De analyse van McKinsey & Company toont aan dat meer dan 70% van de netto-toename van fondsen tussen 2015 en 2022 in handen was van niet-bancaire financiële instellingen, zoals verzekeringsfondsen, pensioenfondsen, staatsfondsen, private capital en alternatieve investeringen.

De payments- en vermogensbeheersegmenten behoren tot de meest winstgevende segmenten binnen de sector. Mogelijke verliezen van marktaandeel in deze cruciale sectoren zullen een grote impact hebben op banken.

Indo Crescent domineert

Het onderzoek toont verder aan dat er grote onderlinge verschillen bestaan in de afzonderlijke resultaten van banken. Hoewel Europese banken nog steeds een grote activabasis hebben (ongeveer 35% van het totaal, vergeleken met 39% in 2016), zijn de meeste van de best presterende banken nu te vinden in de regio rond de Indische Oceaan (de zogeheten 'Indo Crescent').

Landen als Singapore, India, de VAE, Saoedi-Arabië, China, Maleisië, Vietnam en delen van Oost-Afrika herbergen de helft van de best presterende banken ter wereld, terwijl banken in Europa en de Verenigde Staten, evenals in China en Rusland, moeite hebben om hun kapitaalkosten te genereren.

“De Indo Crescent herbergt 51% van de best presterende financiële instellingen ter wereld. Deze superieure prestaties worden mogelijk gemaakt door verschillende factoren, waaronder hogere groei van het bbp en de bevolking in sommige (maar niet alle) van de Indo-Crescent-landen”, geven de onderzoekers aan.

Andere aanjagers voor de sterke resultaten zijn volgens de auteurs onder meer disruptieve doorbraken, samenwerkingen binnen het ecosysteem en kostenefficiënte service delivery models. “Het landschap is in zekere zin een proeftuin geworden waarin het bankwezen zichzelf opnieuw tracht uit te vinden.”

De analisten van McKinsey & Company sluiten af met een waarschuwing voor alle banken: “Ongeacht de macro-economische ontwikkelingen zullen alle financiële instellingen zich moeten aanpassen aan de veranderende omgeving, vooral aan de trends op het gebied van technologie, regelgeving, risico’s en schaal.”