Mondiaal bekeken blijft de bankensector moeite hebben met het genereren van winst. Dat is de conclusie van onderzoek van The Boston Consulting Group (BCG). In Europa ondervinden banken problemen vanwege de extreem lage rentestanden, terwijl operationele kosten en onrendabele leningen voor extra druk zorgen. In de VS weegt meer efficiëntie in operationele kosten niet op tegen de verliezen die andere bankonderdelen maken. Over het geheel bekeken zag de bankensector tussen 2012-2016 een winsttoename van 11 basispunten.
In 2008 zat de bankensector in erg zwaar weer. Ook in relatief stabiele landen met een hoge betaalmoraal als Nederland en Duitsland dreigden banken om te vallen. Immense kapitaalinjecties van overheden deed erger voorkomen. De bankensector leed een gezichtsverlies waardoor vandaag de dag nog steeds vertrouwen moet worden teruggewonnen. Jaren van herstel volgden. Maar, er was in elk geval verbetering.
Hoewel de crisis begon in de VS, had het een grote invloed op de Europese bankensector. De sector kwam onder zwaar toezicht te staan van nationale en supranationale toezichthouders. Daarbij lag de nadruk op het aanleggen van kapitaalbuffers en meer en beter risk management. Europese banken zagen zich genoodzaakt zware inspanningen te leveren om te kunnen voldoen aan allerlei nieuwe regelgeving. Enorme bezuinigingen en kostenbesparingen waren het gevolg.
Ondanks de zware uitdagingen kende de Europese bankensector een bescheiden, maar bestendig herstel. Dit kwam niet in de laatste plaats door grootschalige investeringen, met name vanuit overheden. Deze investeringen waren onder meer bedoeld voor het afdekken van niet renderende leningen ter waarde van ongeveer €1 biljoen. Deze non performing loans (NPL) blijven de Europese bankensector hinderen.
Volgens The Boston Consulting Group (BCG) - één van ‘s werelds grootste strategy consultancykantoren - pakken donkere wolken zich opnieuw samen. BCG introduceerde onlangs een rapport over de huidige staat van de bancaire industrie, getiteld ‘Future-Proofing the Bank Risk Agenda’. Kernboodschap: de winsten zijn voor het eerst in vijf jaar tijd afgenomen.
De financiële crisis vormde een historisch moment voor veel banken. Gebukt onder zware schulden werden diverse banken genationaliseerd, inclusief Nederlandse spelers. Als reactie op de neiging tot het blijven nemen van onverantwoorde risico’s, stortten wet- en regelgevers een vloed aan regels uit over het bancaire stelsel. Alles om een nieuwe financiële ramp te voorkomen.
De implementatie van nieuwe regels en nieuwe wetgeving die volgde op de crisis, heeft nog steeds zijn weerslag op de sector. Uit analyses van BCG blijkt dat - vooral in Europa en in de VS - het genereren van winst slechts mondjesmaat mogelijk is. Historisch lage rentestanden dragen evenmin bij aan herstel van aantrekkelijke netto winsten.
Afgezet tegen het wereldwijde gemiddelde blijven Europese banken achter. Gerekend in basispunten blijft Europa negatieve cijfers produceren, van -40 in 2012 tot -26 in 2016. Amerikaanse banken doen het iets beter. Van -11 basispunten in 2012 tot 27 in 2016, maar wel met een afname ten opzichte van het jaar ervoor. Ook daar zit de klad er dus een beetje in. Vergeleken met de economische winst in 2015 verloor de bancaire sector wereldwijd 5 basispunten in 2016. Een nieuw teken van donkere wolken. Of in elk geval een gebrek aan zonneschijn.
Wanneer we Europa schrijven bedoelen we ook Europa, maar Europa is een bijzonder geval. Er zijn namelijk forse verschillen tussen het noordelijke en het zuidelijke deel. Vooral banken uit zuidelijke landen blijven last houden van foute leningen uit het verleden. De afschrijving van foute leningen gaat in Europa niet met een heel hoog tempo. Gerekend in procenten ten opzichte van de totale leenportefeuille neemt het aantal foute leningen gemiddeld af met ongeveer 1%. In de VS vonden afschrijvingen veel sneller plaats. Van afschrijvingen van 5,2% in 2009 tot 0,8% in 2016. Dat Europa een verzameling van tientallen landen is - met lang niet altijd dezelfde belangen - zal hier allerminst aan bijdragen.
De economische winst in Europa stond in 2016 onder druk. Vooral door lage renteopbrengsten, lage fees, maar tegelijk toenemende operationele kosten. De lage rentestand is volgens BCG de grootste boosdoener voor wat betreft de onderzochte periode.