In een nieuw rapport gaat het economisch bureau van ING in op de betekenis van een directe spoorverbinding tussen China en West-Europa, ook wel Nieuwe Zijderoute genoemd. ING verwacht dat de Nieuwe Zijderoute vooral slecht nieuws is voor luchthavens in West-Europa, waarvan Schiphol er eentje is. Vervoer per trein duurt weliswaar langer, maar is goedkoper en kent minder CO2-uitstoot. De Rotterdamse haven zal naar verwachting niet heel veel lijden onder de spoorverbinding.
De Zijderoute. Alleen de naam al doet de gedachten afdwalen naar vroeger tijden, naar kleurrijke karavanen vol met waardevolle handelswaar over eindeloze steppen en natuurlijk naar Marco Polo. Maar al ruim een millennium voor de geboorte van Polo bestond in Centraal-Azië een uitgebreid netwerk van karavaanroutes. De naam Zijderoute bestond toen nog niet, die werd pas in 1877 bedacht door de Duitse geograaf Ferdinand von Richthofen, zij het in zijn moedertaal, Seidenstraße dus. In 2013 lanceerde de Chinese president Xi Jinping een initiatief ter verbetering van de bereikbaarheid over land tussen China en het Westen. Het initiatief kreeg internationaal al snel de naam ‘Nieuwe Zijderoute’ mee.
Op bovenstaande afbeelding wordt het tracé van de Nieuwe Zijderoute meteen goed duidelijk. Vanuit het productieve deel van China gaat het pal westwaarts met Khorgos in Kazachstan als overslagpunt. Daar kunnen meerdere richtingen gekozen worden. Ook loopt één tracé dwars door Siberië naar het Westen. ING stelt dat ontsluiting van het Aziatische en Europese binnenland een groot voordeel is. Op het kaartje is duidelijk zichtbaar dat zowel vervoer per vliegtuig als per boot eigenlijk redelijk rechttoe rechtaan, nauwelijks zonder tussenstops. Dat betekent dat er vaak veel voor- of na transport nodig is. Soms alleen al duizenden kilometers vanuit het Chinese binnenland naar de kust. En eenmaal in een Europese haven geldt soms hetzelfde naar het Europese hinterland.
Voor wie is de Nieuwe Zijderoute nu echt een uitkomst en waarom? De echte bulkgoederen zullen per schip blijven gaan. Het schaalvoordeel van een boot met 20.000 containers is simpelweg niet te evenaren. Vervoer per spoor tussen China en West-Europa is volgens ING vooral een uitkomst voor verladers van duurdere consumentenproducten en waardevolle halffabricaten. Denk aan laptops, televisies, kleding of speelgoed. Ook voor goedkopere medicijnen en cosmetica is de trein een mogelijke uitkomst.
Het is zowel de prijs per TEU* als de lagere CO2-uitstoot die verladers voor de trein zullen doen laten kiezen. De kosten van luchtvracht liggen gemiddeld vier tot zes keer zo hoog als de trein. Het behalen van de doelen van het Klimaatakkoord van Parijs is ook voor de internationale transportsector een uitdaging. Wat betreft CO2-uitstoot is er sprake van een factor 20, waarin vervoer via de lucht vervuilender is dan vervoer per spoor. De Nieuwe Zijderoute is dus vele malen klimaatvriendelijker dan het luchtvervoer.
Praktijk
Het aantal verscheepte goederen tussen China en West-Europa bedroeg in 2017 zo’n 15 miljoen TEU. Daarvan kwam slechts 200.000 TEU per spoor. Nou ja, slechts, wie al die containers op een rijtje zet heeft een keten van ongeveer Amsterdam tot Barcelona. In totaal is het vervoer per spoor goed voor ongeveer 1 à 2 % van het totaal aantal in hoeveelheid. De handelswaarde ligt echter hoger, omdat er duurdere producten vervoerd worden via het spoor.
Het spreekt voor zich dat verdere uitbouw van de Nieuwe Zijderoute een omvangrijk en kostbaar proces is. Tot nu toe is het de Chinese overheid die de lijn hevig gesubsidieerd heeft. China heeft ook het meeste belang bij de lijn, want het land exporteert veel meer dan het importeert. Maar wie trekt de portemonnee als China vraagt om mee te betalen? Daarbij is het Europese spoorwegnet al aardig verzadigd. In Nederland is bijvoorbeeld al alle capaciteit nodig om mensen van en naar hun werk te brengen. Het groeipotentieel is onmiskenbaar, maar wel afhankelijk van de omstandigheden.
*TEU staat voor Twenty-foot Equivalent Unit, waarmee gedoeld wordt op de dimensies van een container. Ter vergelijking, een zeecontainer is twee TEU groot.