Amerika waarschuwt al wekenlang dat de Russische invasie in Oost-Oekraïne elk moment kan plaatsvinden. De beschietingen tussen het Oekraïense leger en de separatisten nemen toe, en ook diplomaten worden inmiddels de deur gewezen. Hoewel een diplomatieke oplossing uiteraard nog steeds mogelijk is, bestaat er een reële kans dat het conflict verder escaleert. Maar wat betekent een escalatie van dit conflict voor de Nederlandse economie? Rabobank zocht het uit.
Oekraïne is al decennialang een splijtzwam in de politieke spanningen tussen het Westen en Rusland. Sinds het vallen van de muur trekt de NAVO langzaam maar zeker richting het Oosten: zo maakten landen uit het voormalige Warschaupact (onder andere Polen, Hongarije en Roemenië) en de Baltische Staten de ‘overstap’ naar de westerse militaire alliantie.
Het Kremlin zien Oekraïne dan ook als een belangrijke bufferstaat tegen een mogelijke invasie vanuit het westen. Tevens bestaan tussen Oekraïne en Rusland sterke historische en culturele banden (zo ziet Rusland, Kiev als zijn culturele bakermat). Hoewel er momenteel geen sprake is van een mogelijk lidmaatschap van de NAVO van Oekraïne, eist Poetin harde garanties dat dit ook nooit zal gebeuren. Het westen stelt daar tegenover dat alleen Oekraïne over zijn eigen toekomst mag beslissen.
(In)directe economische schade
Rabobank legt uit dat de gevolgen voor de Nederlandse economie afhangen van de mate waarin de situatie escaleert én welke sancties daar op volgen. “Mocht Rusland Oekraïne daadwerkelijk binnenvallen, dan komen de VS en de EU ongetwijfeld met een tegenreactie. Die kan militair zijn, maar ook in de vorm van economische sancties.” De vormgeving van die sancties zullen volgens de bank mede bepalen wat de gevolgen zijn voor de Nederlandse economie.
Zo kan er bijvoorbeeld worden besloten dat Nederland niet meer met Rusland mag handelen in bepaalde goederen. Rusland kan er vervolgens voor kiezen om bepaalde goederen helemaal niet meer aan Westerse landen te leveren. Bij een (al dan niet gedeeltelijke) annexatie van Oekraïne kunnen ook de handelsstromen tussen Nederland en Oekraïne in gevaar komen.
“Zowel het sanctiepakket vanuit het Westen als de tegenreactie van Rusland kan Nederland rechtstreeks raken, maar ook indirect.” De bank stelt dat – vanwege de dominante positie op specifieke grondstoffenmarkten van zowel Rusland als Oekraïne – er tekorten kunnen ontstaan op de wereldmarkt. Hierdoor zouden de prijzen van grondstoffen en intermediaire goederen flink kunnen stijgen.
Tevens zorgt dit ervoor dat de handel tussen Nederland en andere landen ook duurder wordt. Nieuwe internationale sancties zouden Nederlandse exporteurs ook indirect kunnen raken. Sommige Nederlandse bedrijven leveren namelijk producten aan buitenlandse exporteurs, die op hun beurt weer handelen met Rusland.
Hoofdleverancier
Momenteel komt zo’n 3,5% van de goederen die Nederland importeert uit Rusland. “Dat is in totaal niet veel”, stelt Rabobank. “Maar voor sommige goederen is Rusland onze hoofdleverancier.” Nederland haalt met name veel olieproducten (36% van de totale olie-invoer), metalen (onder andere 37% van de nikkel-invoer) en gas (24%) uit Rusland. De bank noemt het aandeel van Rusland is onze totale invoer van olie, gas en kolen “aanzienlijk”.
In het geval Rusland deze uitvoer stopzet, wordt Nederland dus direct geraakt. Maar ook de uitvoer van goederen uit Oekraïne kan door een escalatie in het gedrang komen. Zo haalde Nederland in 2020 bijna 60% van zijn maïsimport en 70% van zijn import van zonnebloemolie uit Oekraïne.
“Mocht Rusland de duimschroeven aandraaien in de toelevering van belangrijke grondstoffen, dan zouden Nederlandse bedrijven dus te maken kunnen krijgen met hogere inkoopkosten. Die hoge kosten zullen producenten op een gegeven moment deels moeten doorberekenen aan de consument, iets wat we op dit moment ook al zien gebeuren als gevolg van de huidige verstoringen in de toeleveringsketens.”
€6 tot €16 miljard
Maar wat betekent dit nou precies voor de Nederlandse economie? De Rabo-economen benadrukken dat de economische gevolgen grotendeels afhankelijk zijn van de zwaarte van de economische sancties. Echter, hoe zwaar de sancties ook zijn, Europa verliest volgens de bank in economische zin altijd. De economen concluderen dat de schade voor Nederland tussen de €6 miljard (geen sancties, alleen marktverstoringen) en €16 miljard (wel sancties) uitvalt. “De Nederlandse economie zou in het sanctiescenario in 2023 1,1 procentpunt aan economische groei mislopen”, aldus de bank.