Geld. Daar gaat het om tijdens de VN-klimaattop die de komende weken plaatsvindt in Bakoe, Azerbeidzjan. Het centrale thema dit jaar, het nieuwe klimaatfinancieringsdoel, is cruciaal om wereldwijde klimaatdoelen te halen. Voor kwetsbare landen is het van groot belang dat het doel en de verdeling van de financiering aansluit bij hun klimaatadaptatiestrategie. Maar zolang de politieke wil bij de rijkste landen ontbreekt, verandert er niets. Dit artikel is eerder verschenen op de website van ASN Bank.
1 biljoen dollar per jaar. Dat hebben lage inkomenslanden nodig om hun uitstoot terug te dringen en zich te wapenen tegen klimaatverandering. Klimaatverandering die rijke landen hebben veroorzaakt. Maar dat bedrag ontvangen kwetsbare landen bij lange na niet. En de hulp die ze krijgen, is veelal in de vorm van leningen met een lage rente van instituten als de Wereldbank. Gevolg: meer schulden voor landen die nu al zwaar getroffen worden door de klimaatcrisis en het uitblijven van een collectieve vuist tegen de klimaatcrisis.
Het is de verwachting dat lage inkomenslanden ook bij het vaststellen van het nieuwe klimaatfinancieringsdoel met een kluitje in het riet worden gestuurd. Aan mooie woorden en ambities zal het op de top niet ontbreken, maar extra financiële steun is tot nu toe altijd uitgebleven.
Vorig jaar nam Nederland nog een voortrekkersrol in het uitfaseren van fossiele brandstoffen en het afbouwen van fossiele subsidies. Nu wordt de verantwoordelijkheid afgehouden. Het kabinet heeft besloten maatregelen uit te stellen. En ook een hogere belasting op het gebruik van fossiele brandstoffen door bedrijven komt er niet.
Juist het eerlijker belasten van vervuiling kan rijke landen helpen bij het vrijmaken van de benodigde 1 biljoen dollar, zo blijkt uit onderzoek van Oil Change International. Het onderzoek laat zien dat wanneer bedrijven eerlijker zouden worden belast en fossiele subsidies worden afgebouwd, er wereldwijd jaarlijks 5 biljoen dollar kan worden vrijgemaakt.
The Guardian gaf eerder enkele voorbeelden, gebaseerd op het onderzoek van Oil Change International. Stoppen met het subsidiëren van fossiele brandstoffen maakt 270 miljard dollar per jaar in rijke landen vrij. Wereldwijd stoppen met subsidies op fossiele brandstoffen levert jaarlijks 846 miljard dollar op. En een belasting op het winnen van fossiele brandstoffen brengt jaarlijks 160 miljard dollar in het laatje van rijke landen. Wereldwijd telt dat op tot 618 miljard dollar per jaar.
Om geld hoeft het dus niet te gaan, dat is er. Het is de politieke wil en daadkracht die ontbreekt.
Misplaatst protectionisme werkt averechts
Erger wordt het wanneer kwetsbare landen de deksel op de neus krijgen door maatregelen die hen op extra kosten jagen. Een voorbeeld is de importheffing Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM). Die heffing van de Europese Unie zorgt voor eerlijke concurrentie op de internationale markt van klimaatvervuilende grondstoffen zoals staal, cement en kunstmest. Met het strengste klimaatbeleid ter wereld moet de Europese Unie immers iets doen om te voorkomen dat bedrijven de Unie ontvluchten naar landen met minder streng klimaatbeleid.
Dat klopt allemaal. En ook met de heffing zelf is niets mis. Waar het misgaat, is wat er met de opbrengsten gebeurt. Die verdwijnen in de zak van de EU. Logisch, zou je zeggen. Maar het zou veel beter zijn als de EU het geld – 9 miljard in 2026, het eerste jaar waarin de heffing wordt geïnd – gebruikt om armere landen te helpen bij de omschakeling naar een schonere industrie. Dan heeft het strengste klimaatbeleid ter wereld óók effect buiten de EU-grenzen.
Nu levert CBAM lage inkomenslanden vooral een last op, terwijl ze het geld hard nodig hebben voor economische ontwikkeling en om de bevolking uit de armoede te halen. Niet gek dat landen als India hun ongenoegen al hebben geuit over de maatregel.
Verdeel de rekening eerlijk, neem opbrengsten in aanmerking
Feit is dat de klimaatcrisis ons allemaal raakt, maar dat het kwetsbare landen zijn die de lasten onevenredig dragen. Terwijl rijke landen historisch de grootste veroorzakers van CO2-uitstoot zijn. Zij zijn hiermee verplicht om het voortouw te nemen om de lasten rechtvaardig te verdelen.
Niets doen kost straks een veelvoud van elke euro die je nu uitgeeft. Nu voor ambitieus en rechtvaardig klimaatbeleid kiezen levert op korte termijn grote verplichtingen op, maar de opbrengst is op lange termijn veel groter. Denk aan leefbaarheid en aan impact op economisch en sociaal vlak.
Een artikel van Linda van Dongen, expert Klimaat bij ASN Bank.