Erik in ’t Groen - consultant bij Kruger en tot voor kort bijzonder beheer bankier bij de Rabobank en Jan Adriaanse - hoogleraar Turnaround Management aan de Universiteit Leiden - schreven samen het boek 'Zwaar weer ondernemen. De overlevingsgids voor bedrijven in Bijzonder Beheer’. Volgens de auteurs – en zeven op de tien Nederlanders – hebben banken een maatschappelijke functie om ondernemingen die in zwaar weer verkeren zo goed mogelijk te ondersteunen.
Kunnen jullie wat meer vertellen over jullie achtergrond en huidige werkzaamheden?
Erik is ruim acht jaar bankier geweest bij Rabobank, waarvan de laatste jaren als Bijzonder Beheer bankier. Hij richtte zich daarbij op bedrijven tussen 50 en 500 miljoen omzet. Sinds kort is hij als adviseur verbonden aan adviesbureau Kruger dat veel ervaring heeft met het begeleiden van bedrijven in bijzonder beheer. Jan is bijna 15 jaar actief als wetenschapper op het gebied van bedrijven in zwaar weer, waarvan de laatste vier jaar hoogleraar turnaround management aan de Universiteit Leiden. Naast zijn werk als hoogleraar is Jan oprichter en mede-eigenaar van denktank Turnaround PowerHouse. Deze denktank ontwikkelt praktische methoden en games op het gebied van turnaround management.
Ondernemers in zwaar weer, waarom is dat een onderwerp wat jullie boeit?
Wij zijn er beiden min of meer bij toeval ingerold en hebben los van elkaar een fascinatie ontwikkeld voor vraagstukken als 'waarom komen bedrijven in zwaar weer terecht?', maar bovenal 'wat zijn succesvolle strategieën om uit de problemen te komen en weer succesvol te worden?'. Toen we elkaar ontmoetten, waren we het er vrij snel over eens dat we onze beiden achtergronden perfect konden combineren voor een boek. Ook omdat we constateerden dat er nog geen enkel boek bestond, dat de wereld van de ondernemer en de bankier bij elkaar bracht. Daarbij is er nagenoeg geen aandacht voor bedrijven die te maken hebben met zwaar weer, terwijl toch één op de vijf hiermee te maken heeft!
Welke rol zien jullie voor banken bij bedrijven in zwaar weer?
Op dit moment is het voor veel ondernemers onduidelijk wat ze te wachten staat als ze worden overgedragen aan de afdeling Bijzonder Beheer. Het doel van de bank zou moeten zijn om samen met de ondernemer aan de slag te gaan om het bedrijf uit zwaar weer te halen. Dat dit in de praktijk makkelijker gezegd is dan gedaan, moge duidelijk zijn. Ervaren bankiers, met zowel aandacht voor de cijfers als persoon zijn hierbij cruciaal. Immers door miscommunicatie tussen bank en ondernemer gaan er onnodig bedrijven failliet. De ondernemer draait het stuurwiel van de onderneming naar links en de bank naar rechts. Het gevolg hiervan is dat er feitelijk niks gebeurt (behoudens veel emoties en conflicten) waardoor de onderneming zinkt.
Kunnen jullie een voorbeeld noemen waarin dat goed gaat?
Wij hebben zelf veel voorbeelden van bedrijven die we succesvol begeleid hebben uit zwaar weer. Het noemen van concrete namen is hierbij lastig. Als het om bekende namen gaat, uit de krant, dan vinden we dat Holland Casino een goed voorbeeld is van een bedrijf dat in Bijzonder Beheer kwam en die door een krachtig turnaround plan te maken uiteindelijk zichzelf opnieuw aan het uitvinden is. In ons boek beschrijven we ook de turnaround van de Ford Motor Company, dat een klassiek voorbeeld is geworden van hoe je als management samen met je schuldeisers - in hun geval tientallen banken - een oplossing kunt vinden.
Kunnen jullie een voorbeeld noemen waarin dat niet goed gaat?
Recente voorbeelden uit de krant zijn Miss Etam en Mexx. Door de komst van veel nieuwe online aanbieders is de retailmarkt drastisch veranderd. Deze bedrijven hebben, met de wijsheid van nu, te lang gewacht met het daadwerkelijk ingrijpen in de onderneming. Overigens blijkt dat ondernemingen gemiddeld 16 maanden te laat ingrijpen, namelijk op het moment dat het geld veelal op is. V&D is ook interessant als casus, weliswaar is er een akkoord gekomen met de belangrijkste schuldeisers maar echt een oplossing om het vertrouwen van klanten te herwinnen ontbreekt vooralsnog.
Welke capaciteiten vraagt het goed begeleiden van een bedrijf in zwaar van een bank?Betrokkenen in turnaround processen dienen idealiter kennis te hebben van marketing, strategie, communicatieskills en financiën. Het dienen ook teambuilders te zijn. Onze kritiek op de huidige praktijk zou zijn dat turnaroundprocessen vaak te financieel-juridisch technisch worden ingestoken. Daarbij is er vaak te weinig aandacht voor de emotionele aspecten die ondernemers meemaken. Ook worden er veelal mooie vergezichten gemaakt terwijl er op korte termijn feitelijk niks ingrijpends verandert. Voor je het weet ben je dan de tafels en stoelen op het dek van de Titanic aan het recht zetten terwijl de grote gevaarlijke ijsberg snel op je afkomt. Wij onderscheiden 4 succesfactoren: 1) rationalisatie, 2) innovatie, 3) het bouwen aan een goede relatie met bankiers en 4) samenwerking in teamverband binnen de onderneming.
Wat kunnen banken met de opkomst van Data Analytics doen in het voorspellen van zwaar weer en hier preventief op handelen? Zijn hier goede voorbeelden van in de markt?
De big data revolutie gaat ons zeker helpen om in een vroegtijdiger stadium problemen te zien aankomen. Immers nu wordt er veelal te laat ingegrepen door ondernemers. De bank kan hier nog een veel actievere rol spelen in plaats als het schip bijna gezonken is pas in actie komen. Zo zijn ontwikkelingen gericht op 24/7 realtime monitoring van belangrijke KPI's van bedrijven. We denken dat naast banken ook voor accountantskantoren er een markt openligt, de meeste kantoren echter zijn vooral nog bezig met de 'vorig-jaarrekening'. Dat biedt dus kansen voor nieuwe spelers, game changers.
Hoever gaat de rol van de bank in het voorkomen en genezen van zwaar weer bij bedrijven?
In het huidige tijdgewricht van 'juridificering' is het voor banken verleidelijk om zich vooral niet te veel met het voorkomen en genezen te bemoeien. Een veel gehoord argument is dat men de kans loopt hierop aangesproken te worden vanuit zorgplicht discussies. Wij denken echter dat banken juist wel die rol verder moeten oppakken en hierdoor echt een verschil kunnen maken. Er gaan minder bedrijven failliet als de bank vroegtijdiger aan de bel trekt, om vervolgens actievier dan ooit naast de ondernemer te gaan staan. Cruciaal is het dan wel dat bankiers niet alleen vanuit hun eigen positie denken, maar acteren vanuit het gezamenlijk belang. In het boek beschreven we ook concrete tips over hoe bankiers beter met klanten in zwaar kunnen omgaan.