Het Duitse federale hof – het Bundesverfassungsgericht – heeft zich vanmorgen uitgesproken over het opkoopbeleid van de ECB. Vooralsnog komt het voor de Duitse centrale bank niet tot een verbod om deel te blijven nemen aan dit beleid, maar de ECB moet binnen drie maanden een proportionaliteitstoets komen die het beleid rechtvaardigt. Ontbreekt die rechtvaardiging, dan is het de Bundesbank verboden nog deel te nemen aan het opkoopprogramma en ligt voor de eurozone een hete zomer in het vooruitschiet.
Het door Mario Draghi geïntroduceerde aankoopprogramma van obligaties door de ECB zorgt al sinds het begin voor veel discussie. Zuidelijke regeringen kunnen hun overheidsfinanciën door de maatregelen enigszins op peil houden, maar in het noorden is men allerminst te spreken. Spaarders en pensioenfondsen betalen grotendeels de rekening. Klaas Knot van DNB liet zich hier onlangs nog scherp over uit, evenals zijn collega Jens Weidmann van de Bundesbank dat met enige regelmaat doet.
Het Europese Hof van Justitie heeft het opkoopprogramma eerder al eens goedgekeurd. Het hof oordeelde dat het geen vorm van monetaire financiering was, wat volgens de EU-verdragen verboden is. Maar naast een Europees hof bestaan er in de afzonderlijke landen ook nog steeds nationale hoven. In Duitsland deed het Grondwettelijk Hof in Karlsruhe vanochtend een uitspraak over de rechtmatigheid van het opkoopbeleid en dat zal voor de nodige spanningen hebben gezorgd in Frankfurt, maar ook in alle Europese parlementen.
Met hun rode toga’s lijken de Duitse opperrechters meer op een verzameling kardinalen van de katholieke kerk dan op vertegenwoordigers van de rechtsprekende macht. Maar hun invloed is immens. De uitspraak gisterochtend luidde dat het opkoopbeleid niet voorbij gaat aan de Duitse wet, maar het hof deed daarbij een veelbetekenende toevoeging. Er moet binnen drie maanden een solide rechtvaardiging komen voor het opkoopbeleid van de ECB. Komt die er niet, dan mag Duitsland niet meer meedoen aan het opkopen van aandelen.
Het is nóg geen uitspraak die de wereld zal doen veranderen, maar dat kan het dus wel gaan worden. Los van het feit dat de Duitse rechters de juridische verhoudingen binnen de EU maar weer eens op scherp stellen en hun Europese collega's feitelijk de maat nemen, moet de ECB mogelijk een wezenlijk onderdeel van zijn beleid gaan herzien. De uitspraak – die specifiek betrekking heeft op het Public Sector Purchase Programme – zal bovendien waarschijnlijk ook nieuwe zaken gaan ontlokken, zoals over het recent gestarte opkoopprogramma om staten te helpen de coronacrisis het hoofd te bieden. Het einde van de EU is door diverse onheilsprofeten al vaak genoeg voorspeld, maar dit zou daadwerkelijk weleens de bijl aan de wortel kunnen zijn.