Er is een verandering gaande binnen de financiële sector. Uiteraard willen bankiers nog steeds graag geld verdienen, maar er is ook een groeiend bewustzijn van hun cruciale rol in een betere wereld: als financier van het bedrijfsleven kunnen banken de spil vormen van een duurzame economie. Katrin Kaufer schreef er een boek over: ‘Just Money: ‘Mission-driven Banks and the Future of Finance’. Genoeg reden voor Jeroen Broekema om Kaufer uit te nodigen voor zijn Leaders in Finance-podcast.
Dr. Katrin Kaufer is directeur van het ‘Just Money Program’ aan het Community Innovators Lab binnen het befaamde Massachusetts Institute of Technology (MIT), en medeoprichter en executive director van het Presencing Institute. Kaufer geeft les in transformational change en doet onderzoek naar onder meer leiderschap, organisatieverandering en missie-gedreven bankieren.
Finance als gereedschap voor verandering
Kaufer heeft een duidelijke doelstelling met haar boek. Ze wil duidelijk maken dat iedere investeringsbeslissing “het verhaal van onze toekomst vertelt”. Een missie-gedreven bank is volgens haar een bank die finance gebruikt als gereedschap om sociale en ecologische uitdagingen aan te pakken. “Sociale uitdagingen in het algemeen”, vult ze aan. “Het combineert bankieren en finance met een duidelijke bedoeling.”
“Dit type bankieren bestaat al zolang de financiële wereld bestaat”, gaat Kaufer verder. “Er waren vroege vormen van missie-gedreven banken, maar het idee om naar de waarde en impact van financiën te kijken is de laatste tien jaar enorm in opkomst. Ik geloof dat de bancaire sector uiteindelijk de centrale sector is bij de aanpak van uitdagingen waar we als samenleving voor staan.”
Volgens Kaufer heeft de financiële wereld de laatste tien à vijftien jaar een enorme verandering ondergaan. “Ik denk dat de eerste verschuivingen plaatsvonden in 2007 en 2008. De publieke opinie over de bancaire sector veranderde compleet. Nu zien we ook dat financiële bedrijven kansen zien om een bijdrage te leveren aan discussies over ‘greenwashing’ en of de focus daarbij echt op waardegerichte financiering ligt.”
Paradigmaverschuiving
Kaufer plaatst de verandering van de financiële sector in een veel breder perspectief, ook omdat ze die veranderingen overal waarneemt. “Ik denk dat we hier een paradigmaverschuiving observeren die op het ogenblik plaatsvindt. En niet alleen in de financiële wereld, maar in het bedrijfsleven in het algemeen.”
Toen ze na haar studie economie 25 jaar geleden een proefschrift schreef over waardegericht bankieren, was nog niemand geïnteresseerd in het onderwerp, herinnert Kaufer zich. “Dus besloot ik om mijn focus te verleggen naar hoe je veranderingen tot stand brengt en ik kreeg toen een post-doc bij het MIT in Cambridge Massachusets. Toen de financiële crisis kwam, was ik in staat om deze twee onderwerpen samen te brengen.”
Haar proefschrift is na al die jaren nog steeds actueel, vindt ze. “Ik denk dat de hele sector totaal is veranderd, dat had niemand zien aankomen. Ik geloof nog steeds dat de centrale uitdaging in de financiële wereld erin bestaat dat geld te efficiënt is voor ‘ons mensen’. We zijn continu aan het worstelen om geld in de juiste context te zien en te verbinden met onze omgeving. Dus ja, ik denk dat de focus van mijn proefschrift nog steeds relevant is.”
Wat is het doel van wat ik doe?
De bewustwording over de impact van het economisch systeem op de maatschappij zien we volgens Kaufer tegenwoordig overal. Daarom vindt ze het van belang om te kijken wat dat betekent in de context van de “day-to-day action”.
“Dat was echt het doel van het schrijven van het boek. Kijken hoe de leidende vernieuwers, die eigenlijk in de marge van het systeem actief zijn, functioneren – wat werkt en wat niet werkt. Iedere organisatie kan dan kijken wat werkt en wat daardoor geschikt is voor hun specifieke markt.”
Binnen de financiële wereld bewegen zich tegenwoordig veel professionals die zich afvragen wat het doel is waarvan ze mee bezig zijn, meent Kaufer. Ze vragen zich af of wat ze doen past bij wie ze zijn, zowel binnen als buiten het werk. “Ik heb het gevoel dat deze uitdaging erg veranderd is de laatste tien jaar en dat deze verkenning bovendien veel gemakkelijker is.”
Kaufer ziet het ook bij het MIT, waar ze veel leiderschapsprogramma’s aanbiedt. “Mijn ervaring is, dat wanneer je een omgeving creëert waar je de kans krijgt te ontdekken ‘wat wil ik achterlaten in deze wereld en wie ben ik?’, dat er in iedereen iets positiefs en inspirerends zit. Ik zie geen harde grens tussen conventioneel bankieren en deze nieuwe vorm van bankieren. Ik denk dat het meer vloeiend is en dat het niet zo lastig te overbruggen is.”
Verleidingen van Wall Street
Ze gelooft dan ook in de oprechte bedoelingen van jonge leiders in de financiële sector. Ze is niet bang dat ze allemaal ten prooi vallen aan de verleidingen van de ‘Wall Streets’ waar ze meer kunnen verdienen. “Ik denk dat deze twee werelden steeds meer naar elkaar toegroeien’, legt ze uit. “Vijftien of twintig jaar geleden zouden dit compleet gescheiden werelden zijn, maar nu ben ik zeer optimistisch.”
Gevraagd of ze het een probleem zou vinden als iemand volledig gaat voor het grote geld en vervolgens goede resultaten voor bijvoorbeeld biodiversiteit behaalt, is haar antwoord duidelijk: “Ik zie geen enkel probleem in veel geld verdienen.”
“De rol van de financiële sector is het faciliteren van transacties in onze economie. Het is eigenlijk een dienende rol, maar ons financieel systeem is zo dominant geworden dat dat aspect verloren is gegaan.”
Wel denkt ze dat puur en alleen voor het geld gaan en positieve impact maken in de praktijk elkaar in de praktijk vaak bijten: “Op een bepaald moment komt er een conflict tussen rentabiliteit en impact.” De perfecte manier van bankieren bestaat sowieso niet, daarom heb je volgens Kaufer altijd moeilijke momenten waarop je belangen moet afwegen. “En in dit proces van het nemen van een beslissing, maakt het een enorm verschil of ik duidelijk ben over mijn eigen intentie.”
Geld heeft op zichzelf geen waarde
Terwijl Kaufer overtuigd is van de centrale rol die de financiële sector kan spelen in de transitie naar een meer missie-gedreven economie, staan bankiers onder het grote publiek nog altijd niet bekend als wereldverbeteraars. Kaufer onderkent dat er een cultuurverschil bestaat tussen de financiële branche en andere sectoren. Dit verschil heeft volgens haar ook te maken met de aard van het concept ‘geld’.
“Geld is zoiets abstracts”, meent ze. “Geld is in zekere zin een sociaal construct dat op zichzelf geen waarde heeft. Het is ervan afhankelijk dat wij er allemaal in geloven en is enorm efficiënt. Het stelt ons in staat om volledig los te staan van onze realiteit. Dus ik denk dat het in de financiële sector een beetje meer inspanning vergt om verbonden te blijven met de realiteit en met de impact van het werk dan wanneer je computers of tafels bouwt.”
Dat maakt het volgens Kaufer extra belangrijk dat iedereen binnen de financiële sector zich ervan bewust wordt hoe belangrijk haar of zijn werk is voor de samenleving als geheel. “De rol van de financiële sector is het faciliteren van transacties in onze economie. Het is eigenlijk een dienende rol, maar ons financieel systeem is zo dominant geworden dat dat aspect verloren is gegaan.”
Luister hier de volledige aflevering.