Special: Middenduin geeft inzicht in kredietunies

Als gevolg van het veranderende financieringslandschap hebben alternatieve financieringsvormen als crowdfunding, microkrediet, leasing en factoring in de afgelopen jaren fors aan populariteit gewonnen. Met name in het middensegment – financieringen onder de €250.000 – is deze trend goed zichtbaar. Een van de nieuwe en opkomende varianten zijn kredietunies, een vorm waarbij ondernemers zich verenigen met de doelstelling om elkaar geld te lenen. Maar wat zijn kredietunies eigenlijk? En wat voor risico’s zijn er verbonden aan kredietunies? Marielle Wiegmans en Bart Ruitenbeek, adviseurs bij Middenduin, geven inzicht in de belangrijkste ins en outs van het fenomeen.

Kredietunies Een kredietunie is een coöperatieve kredietvereniging met uitgesloten aansprakelijkheid zonder winstoogmerk, waarin ondernemers uit het MKB zich per regio of per branche organiseren om elkaar geld te lenen. Door risicospreiding kunnen ondernemers op een verantwoorde wijze geld uitlenen of juist voordeliger lenen dan bij banken. Bovendien zijn de geldgevers door de uitgesloten aansprakelijkheid van de coöperatie alleen aansprakelijk voor het ingelegde vermogen. Binnen kredietunies hebben alle leden, zowel kredietgevers als kredietnemers, evenveel stemrecht op de Algemene Ledenvergadering (ALV) en tijdens de ALV wordt het bestuur van de kredietunie gekozen door alle leden.

Een van de grootste voordelen van een kredietunie is de relatie tussen kredietgevers en -nemers. Doordat zowel kredietgevers als -nemers lid zijn van de kredietunie kennen zij elkaar, mede omdat de kredietunie werkt als een soort business club. De onderlinge solidariteit wordt op deze manier bevorderd.

Daarnaast, in het geval van branche specifieke kredietunies, is men ook goed bekend met het werkveld van de kredietnemer. Hierdoor is duidelijk wat men aan elkaar heeft en kan er tevens een goede inschatting van de kredietwaardigheid gemaakt worden. De onderlinge band tussen kredietgevers en -nemers is tevens van waarde binnen het coaching traject. Binnen het coaching traject treedt een kredietgevend lid vrijwillig op als coach voor de kredietnemer, die vaak een beginnend collega-ondernemer is. Dit traject heeft een leerzaam karakter voor (beginnende) kredietnemende ondernemers. 

Geschiedenis
Wereldwijd zijn kredietunies al decennia succesvol als kredietverstrekkers. Zo is in de staat Massachusetts in de Verenigde Staten al in 1809 een wet aangenomen die de regulering en bescherming van deze financiële instellingen regelt welke na groot succes van de kredietunies in 1934 federaal werd bekrachtigd. Momenteel zijn er 92 miljoen leden en is ongeveer 6% ($700 miljard) van het openstaande krediet in de Verenigde Staten gefinancierd door een kredietunie. Cijfers van het World Council of Credit Unions, een wereldwijde non-profit organisatie voor kredietunies, geven aan dat er wereldwijd, in 101 landen, bijna 56.000 kredietunies zijn met meer dan 200 miljoen leden.

Ook Nederland heeft een lange geschiedenis met kredietunies. Vanaf 1895 werden in Nederland Boerenleenbanken opgericht wat in feite voorlopers waren van de huidige kredietunies. De nieuwe kredietunies in Nederland gaan weer terug naar de basis van een coöperatie, waarbij iedereen lid wordt, zowel kredietgevers als -nemers. De afgelopen jaren zijn verscheidene kredietunies opgericht, zoals de regionale kredietunie Brabant en de branchegerichte kredietunie Bakkerij Ondernemers.

Momenteel zijn er ongeveer 15 kredietunies in Nederland. Echter valt te lezen op de website van de Vereniging van Kredietunies in Nederland dat er momenteel 113 aanvragen voor het oprichten van kredietunies zijn, 53 branchegerichte en 60 regionale kredietunies. Onder bepaalde voorwaarden ondersteunt de Vereniging van Kredietunies in Nederland bij de oprichting van kredietunies.

Typen kredietunies 
In onderstaande figuur ziet u de twee typen kredietunies kort weergegeven. Enerzijds is er de kredietunie die handelt volgens het bemiddelingsmodel en anderzijds de kredietunie die handelt volgens het bankmodel. Het grote verschil tussen deze typen kredietunies is de mate van zelfstandigheid van de investeerders. Zo bepalen kredietgevende leden zelf of zij investeren in een bepaalde propositie in het bemiddelingsmodel en wordt dit voor hen bepaald door het bestuur in het bankmodel.

Naast dit onderscheid is er ook verschil in de doelgroep van kredietunies. Zo zijn er regionale en branchegerichte kredietunies. In Nederland zijn momenteel vooral regionale kredietunies actief en zijn er weinig branchegerichte kredietunies. Doordat coaching een belangrijke rol speelt bij kredietunies kan het van belang zijn om aan te sluiten bij een kredietunie binnen jouw branche.

Overheidsbeleid
De recente opkomst van kredietunies komt onder meer voort uit politiek beleid. Het politieke beleid is geïnitieerd omdat het MKB lastiger financiering kan aantrekken dan voorheen en heeft als doel de economie te stimuleren. Het beleid is gericht op het weghalen van de juridische belemmeringen van kredietunies en heeft geresulteerd in de conceptwet Kredietunies, welke op 28 februari 2014 is verspreid ter consultatie.

Deze wet moet er toe leiden dat Nederland, net als het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Polen, een nationale vrijstelling van de Europese wetgeving ontvangt. Wanneer de wet definitief zal worden aangenomen is echter nog onduidelijk. Indien de conceptwet van kracht wordt zullen de volgende richtlijnen gelden; de kredietunies met activa tot €10 miljoen onder beheer ontvangen een vrijstelling, de kredietunies met activa tussen de  €10 miljoen en €100 miljoen vallen onder beperkt toezicht en voor de kredietunies met activa boven de  €100 miljoen is een bankvergunning noodzakelijk. Daarnaast worden de momenteel geldende eisen op het gebied van eigen vermogen, solvabiliteit en liquiditeit drastisch verlaagd.

Financiering
Kredietunies verstrekken doorgaans kredieten tot ongeveer €250.000,-. Een hoger bedrag is echter ook mogelijk. Het krediet wordt verstrekt in de vorm van een lening en is voor kredietgevers interessant, vanwege een aantrekkelijk rentepercentage op hun verstrekte lening. Het te ontvangen rente-percentage ligt rond de 5% à 6%.

Risico’s
Zoals gezegd kennen kredietunies een uitgesloten aansprakelijkheid, waardoor leden van de (bancaire) kredietunie niet als natuurlijk persoon aansprakelijk zijn en bij een eventueel faillissement van de kredietunie maximaal hun investering kunnen verliezen. Een branchegerichte kredietunie kent een minder gediversificeerd karakter dan een regionale kredietunie, waardoor een branchegerichte kredietunie meer hinder zal ondervinden van een onder druk staande branche dan een regionale kredietunie. Een regionale kredietunie zal echter meer lijden onder economische verslechtering van specifieke regio’s.

Kredietunies zullen tevens tegen specifieke problemen aanlopen zoals een gebrek aan vertrouwen vanuit de markt. Dit kan resulteren in (te) weinig vraag naar kredieten, (te) weinig aanbod van middelen en (te) weinig mensen om, op vrijwillige basis, een onderneming te coachen. Waar vraag en aanbod direct van belang zijn voor het succes van kredietunies is het tekort aan vrijwillige coaches belangrijk aangezien coaching het onderscheidende karakter van kredietunies vormt.

Naast deze risico´s gelden voor de verstrekte kredieten dezelfde risico´s als voor standaard financieringskredieten, waarbij het kredietrisico en de macro-economische factoren de grootste risico’s vormen. Deze risico’s worden zoveel mogelijk voorkomen door een gedegen afweging van de kredietunies, vaak in samenspraak met externe adviseurs. Op dit vlak hebben branche specifieke kredietunies een voordeel, immers zij kennen de branche door en door. Om tot een oordeel te komen wordt voor de kredietaanvragen doorgaans een businessplan gevraagd met hierin onder andere een investeringsbegroting, de jaarcijfers van de afgelopen jaren, een exploitatiebegroting en een liquiditeitsprognose.

Een ander risico is het continuïteitsrisico van de kredietnemende ondernemingen. De kredietnemers zijn immers voornamelijk kleinere (MKB) ondernemingen, welke vaak afhankelijk zijn van één persoon, de directeur. Indien deze persoon wegvalt, door bijvoorbeeld ziekte of plotseling overlijden, kan de onderneming in de problemen komen. Dit risico kan (gedeeltelijk) worden afgedekt door als kredietunie de kredietnemers te verplichten om een overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten.

Vanuit de Autoriteit Financiële Markten (AFM) worden onder bepaalde voorwaarden vergunningen en ontheffingen verleend aan kredietunies. Onder deze voorwaarden vallen eisen op het gebied van betrouwbaarheid, geschiktheid en vakbekwaamheid van de kredietunie en haar bestuurders. Een vergunning of ontheffing van het AFM geeft u dan ook een indicatie dat risico’s op deze gebieden klein zijn.

Toekomst
Willen kredietunies op de lange termijn een blijvende rol gaan spelen in het financieringslandschap, dan is het van belang dat de kredietrisico’s van kredietnemers middels gedegen risicomanagement gecontroleerd en beheerst worden. Dit houdt in dat kredietnemers via een vaststaand format gescreend worden, wat momenteel vaak ontbreekt. Door middel van dit format zullen kredietaanvragen op dezelfde wijze getoetst worden, wat het vertrouwen in kredietunies zal verhogen.