In dit artikel geeft Auke Plantinga - directeur Centre for International Banking, Insurance and Finance (CIBIF), Rijksuniversiteit Groningen - zijn visie op de Nederlandse bankensector. "Naar mijn smaak zou aan de rechterkant van de bank balans minder spaartegoeden moeten staan maar meer producten waarbij klanten rechtstreeks delen in het risico van de onderliggende krediet portefeuilles".
Wat is uw onderzoeksveld?
“Ik doe onderzoek op verschillende gebieden rond het thema beleggen en financiële markten. In de eerste plaats ben ik geïnteresseerd in het beleggingsgedrag van individuen. De meeste mensen beleggen niet zelf, maar via beleggingsfondsen of indirect via hun pensioenfonds of verzekeringsmaatschappij. Sinds de financiële crisis van 2008 hebben veel mensen het vertrouwen in financiële instellingen en markten verloren. Voor een deel is dat verlies aan vertrouwen te wijten aan onverantwoord optreden van financiële instellingen in de voorafgaande jaren.
Tegelijkertijd is het zo dat veel mensen zelf ook opportunistische keuzes maakten, waarbij risico niet werd meegewogen in de besluitvorming. Het gevolg is een overreactie, waarbij veel mensen geen enkel risico meer willen nemen. Tegelijkertijd zie je in de groep mensen die nog wel risico nemen een sterke trend naar passief beleggen. Ook dit zou je kunnen uitleggen als een manier om financieel risico verminderen.
Het grote probleem hiervan is dat dit het systeem risico vergroot: als een grote groep binnen de samenleving niet meedeelt in het risico, dan kom het risico meer dan evenredig terecht bij de groep die wel risico neemt. Dit vergroot de kansen op financiële problemen bij enkele systeem kritische partijen. In mijn onderzoek probeer ik bij te dragen aan een financiële wereld waarin iedereen volledig in kan participeren. Dat betekent dat ik aan de ene kant geïnteresseerd ben in hoe de participatie in bijvoorbeeld aandelenbeurzen kan worden verbeterd. Binnen het onderzoekscentrum CIBIF doen wij bijvoorbeeld onderzoek naar de effectiviteit van methoden om de kennis van de ‘gewone’ particulier te verbeteren. Hierbij werken we samen met marktpartijen zoals pensioenfondsen en maken we gebruik van onderzoeksmethoden op basis van experimenten.
Een tweede onderzoeksveld is om te kijken hoe adviseurs kunnen helpen om de kwaliteit van financiële beslissingen door particulieren te verbeteren. Adviseurs hebben een rol omdat ze klanten met minder kennis kunnen helpen betere beslissingen te nemen. Anderzijds kan het ook zo zijn dat de klant de nieuwe informatie aangedragen door de adviseur het probleem nog veel ingewikkelder maakt dan de klant al had gedacht. Daarnaast verdenken klanten kun adviseurs er nog vaak van dat ze uiteindelijk alleen maar uit zijn op het creëren van omzet. Dat deze praktijk – mede onder invloed van zelfreflectie in financiële sector en de regelgever – veel minder vaak voorkomt dan vroeger is nog onvoldoende doorgedrongen. De oplossing van dit probleem is naar mijn mening het ontwerpen van producten waar risico’s op een transparante wijze worden gedeeld met de klant. Het is naar mening onjuist om te doen alsof risico’s niet zouden bestaan.”
Wat is daarin uw link met de bancaire sector?
Auke Plantinga: “Mijn eerste baan was bij de Nederlandse Vereniging van Banken die toen net opgericht was. In mijn studie had ik me vooral gericht op accounting en financiering, maar ik was nieuwsgierig naar de macro-economische kant van het vak. Bij de NVB kwamen deze kanten op een mooie manier bij elkaar.
Daarna ben ik begonnen met mijn promotie onderzoek naar methoden van het meten van de performance van beleggingsportefeuilles. Ik houd me onder meer bezig met onderzoek naar beleggingsfondsen en verzorg ieder kwartaal voor Elsevier een top 100 van beleggingsfondsen.”
Als u kijkt vanuit de wetenschap, wat is uw advies aan de banken?
“Banken moeten hun rol in de economie versterken en het proces van risico-delen in de economie moeten verbeteren. Banken worden nu door veel mensen gebruikt om hun ‘risicovrije’ spaartegoeden onder te brengen. Naar mijn smaak zou aan de rechterkant van de bank balans minder spaartegoeden moeten staan maar meer producten waarbij klanten rechtstreeks delen in het risico van de onderliggende krediet portefeuilles. Spaartegoeden wekken ten onrechte te indruk dat er zoiets bestaat als een risicovrije investering. Als het slecht gaat met de economie, dienen de spaarders via dit soort producten veel meer mee moeten delen in de verliezen. Deze producten bestaan natuurlijk al in de vorm van gesecuritiseerde constructies voor de professionals, maar het lijkt me veel beter dat particulieren rechtstreeks participeren via hun eigen bank. Wat dat betreft ben ik wel een aanhanger van Robert Shiller, die sterk inzet op het gebruik van financiële innovaties die nuttig zijn in het leven van alle dag.”
Dit artikel is eerder verschenen in Bank|Wereld van de Nederlandse Vereniging van Banken.