Boeren en bankiers in gesprek over (alternatieve) financiering

Wat gebeurt er met je zorgplicht als bank wanneer ook anderen gaan meefinancieren? Het was een van de prangende vragen tijdens een gesprek tussen boeren en bankiers op dinsdag 18 april in Kamerik. Ze troffen elkaar op de door de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) en LTO Nederland gezamenlijk georganiseerde bijeenkomst “Boer zoekt financiering, samen oogsten met de bank”.

Van elkaar leren, elkaar inspireren en vooral ook - zo benadrukte LTO Nederland-voorzitter Marc Calon - elkaar de waarheid zeggen. Dat was het belangrijkste doel van deze ontmoeting tussen bank en branche. Het werd een geanimeerd gesprek. Als opwarmertje bekijken de ruim veertig aanwezigen een korte film over het bedrijfsbezoek dat NVB-voorzitter Chris Buijink en Marc Calon brachten aan boerderij De Groote Voort. Na afloop van de vertoning van de film licht boerin Irene van de Voort persoonlijk haar innovatieve manier van financieren toe. Uit haar praktijkvoorbeeld blijkt dat voor risicovolle investeringen voor innovatie en duurzaamheid andere financiering vaak beter passend is dan geld van de bank. 

Trend 

Het inzetten van alternatieve financiers is een voorzichtige trend, constateert Simon Zwagemakers, adviseur zakelijke dienstverlening van de NVB, in zijn inleiding. Nieuwe aanbieders van financiering, zoals kredietunies en crowdfundingplatforms, vinden langzaamaan hun plek in het financieringslandschap. Zwagemakers: ‘Vaak accepteren deze nieuwe partijen meer risico. Je kunt zeggen dat zij in het gat springen dat banken achterlaten. Banken kijken nu eenmaal kritischer naar financiering dan voor de crisis.’

Een verbreding van het financieringslandschap levert voor de bank ‘gezonde concurrentie’ op, meent hij. En voor de boer is het een mooie ontwikkeling. ‘Als de bank nee zegt tegen een financieringsaanvraag, wil hij misschien wel instappen als er een deel crowdfunding bij komt. Daar ligt voor de bank een mooi duurzaam model om de relatie met de klant naar de toekomst te behouden.’ 

Risicoprofiel 

Daar wordt na de pauze in het interactieve deel van de middag nog stevig over doorgepraat. Eerst nee zeggen en dan toch financieren omdat anderen meedoen, is dat wel logisch? Dirk de Heer, akkerbouwer uit Purmer, geeft aan niks van deze beredenering te snappen. ‘Waarom zou het voor de bank opeens wel interessant worden als ik er andere grappenmakers bij vind? Het blijft toch nog steeds hetzelfde geintje, dezelfde financieringsbehoefte en dezelfde te verwachten verdiensten?’

Een ander valt hem bij. ‘Als ik morgen een varkensstal wil financieren en ik heb 1,4 miljoen euro nodig, wat verandert er dan aan mijn risicoprofiel als ik eerst twee ton bij zestig buren en vrienden ophaal?’

Akkerbouwer De Heer geeft aan uiteindelijk de voorkeur te geven aan één financier en te vertrouwen op dat oordeel. ‘Ik ben de risiconemer, ik ben de ondernemer. Als de bank denkt dat het niet haalbaar is, waarom zou ik dan nog meer risico gaan nemen door mijn financiering gespreid weg te zetten? Dan willen al die clubs geld of een hogere rente zien wanneer er een crisis komt en dan stort het hele kaartenhuis in elkaar.’

Zorgplicht

Daar komt bij dat menigeen zich afvraagt wat het zegt over het risico voor andere financiers als de banken nee zeggen. Irene van de Voort, die zelf hypothecaire zekerheid regelde voor de beleggers in haar grond, vindt dat de bank hierin een verantwoordelijkheid heeft. ‘Die zestig buren die willen meebetalen aan die varkensstal hebben geen zekerheid dat ze hun geld ooit terug krijgen. Zij gooien misschien wel heel naïef twee ton erin zonder hypothecaire zekerheid, als achtergestelde lening. Dat raakt aan de zorgplicht van banken. Zeg je dan als bank: als jij je geld in een bodemloze put wilt gooien, ga je gang, dan blijven wij wel financieren. Of trek je de stekker eruit om verder verlies voor alle partijen te voorkomen? Dat moet je volgens mij in een richtlijn vastleggen.’ 

Kees van Vliet, sectormanager Agrarisch van ING: ‘Uiteindelijk gaat het er in belang van de bank en de klant om dat de continuïteit van het bedrijf is gewaarborgd. Als je tot de conclusie komt dat de cashflow en het buffervermogen onvoldoende zijn om 4,5 ton te dragen, dan moet je niet aan het avontuur beginnen. Ook niet als een andere partij bereid is een deel van het bedrag in te brengen.’

Desalniettemin vindt een meerderheid van de aanwezigen het niet verstandig om de volledige financiering door slechts één partij te laten verzorgen en niet te stapelen. Ruim driekwart van de aanwezigen is het oneens met de volgende stelling: “Banken moeten 100% van de externe financiering op zich nemen, met name in het MKB.” 

Ook de stelling “Als je de rente verhoogt omdat het risico verhoogd is, terwijl er betalingsproblemen zijn, dan worden de problemen alleen maar erger” – leidt tot veel eensgezindheid. Het overgrote merendeel is het met de stelling eens. Al werpt Marijn Dekker, sectorspecialist melkveehouderij bij Rabobank, daar wel tegenin dat je samen afspreekt welk risico je neemt. ‘Ondernemers die weinig risico lopen, willen andersom ook een lage rente. Het is altijd maatwerk. Als je nu al ziet dat de lening nooit betaald kan worden, heeft het geen nut om samen verder te gaan.’

Verdelen zekerheden

Het gesprek komt op het anders verdelen van de zekerheden die de verschillende financiers verlangen. Arnold Esser, programmadirecteur ING: ‘Als een bank in verhouding tot de uitstaande schuld heel veel zekerheden heeft, kan de kredietunie of crowdfunder die bereid is het stuk te financieren dat de bank niet op zich wil nemen, de bank vragen een deel van die zekerheden los te laten. Ik verwacht dat dat zeker een trend is waarmee we te maken gaan krijgen.’

De gedragscode waaraan de NVB werkt en die op 1 januari 2018 in werking moet treden, anticipeert op het breder worden van het financieringslandschap.

In de afronding neemt een enkeling in de zaal het advies van LTO-voorzitter Calon ter harte: zeg elkaar de waarheid. ‘Ik denk dat de agrarische sector en met name de grondgebonden sector de prijs betaalt voor de miskleunen van banken’, stelt iemand. ‘Banken zijn zeer rigide en halen alles naar zich toe. Daar zou ik wel eens een andere opstelling in willen zien.’

Simon Zwagemakers geeft aan dat de NVB die dialoog graag organiseert. ‘Vandaag horen we concreet van mensen die letterlijk met de poten in de modder staan, hoe ze de relatie met de banken ervaren. Heel waardevol.’