Het interbancair betalingsverkeer gaat op de schop!
Veranderingen op het gebied van betalings-verkeer volgen elkaar de laatste jaren snel op. Instant payments, PSD2 Acces To Account, zelfs het grote publiek is ervan op de hoogte. Het gaat hier immers om sneller betalen (en ontvangen) en een geheel nieuw speelveld op het gebied van consumenten- en zakelijke betalingen. Minder bekend is dat er de komende jaren ook aanzienlijke veranderingen aankomen op het gebied van interbancaire betalingen, het speelveld van de zogenaamde verevening en verrekening (clearing en settlement). Pieter van Stempvoort, senior consultant bij Enigma Consulting, gaat hier dieper op in.
Het Europese speelveld van verevening en verrekening wordt de komende jaren gedomineerd door twee ontwikkelingen: ten eerste de consolidatie van de Target2, Target2 Securities (T2S) en TIPS-systemen van de Europese centrale banken en ten tweede de migratie van interbancaire berichten in het kader van het betalingsverkeer van de SWIFT MT naar de ISO20022-standaard.
Consolidatie van Target2, T2S en TIPS
Sinds jaar en dag verzorgt Target2 onder meer de interbancaire verevening en verrekening van euro geldstromen tussen de banken in de Europese Unie, bijvoorbeeld als gevolg van bankoverstijgende SEPA-overboekingen en -incasso’s. Het in 2015 geïntroduceerde T2S heeft een soortgelijke functie bij de financiële afwikkeling van effectentransacties. En eind vorig jaar ging TIPS live: een nieuw systeem van de centrale banken dat de verevening en verrekening verzorgt van Europese instant SEPA-betalingen.
Besloten is om de drie systemen in één platform te consolideren, gericht op twee hoofddoelstellingen, rationalisatie en centralisatie.
Rationaliseren en moderniseren van Target2 en T2S
De insteek is om beide systemen functioneel en technisch te integreren in één nieuw Real Time Gross Settlement (RTGS) platform. De karakteristieken van de verevening en verrekening, zoals de timing van de interbancaire betalingen, zijn voor beide systemen namelijk gelijk. Overigens blijft TIPS een apart systeem vanwege de specifieke eigenschappen van instant payments; denk bijvoorbeeld aan de snelheid van betalen en 24/7 beschikbaarheid.
Opmerkelijk is dat het nieuwe platform ook betalingen in andere muntsoorten dan de euro moet gaan ondersteunen. Hiermee is het systeem ook geschikt voor de interbancaire verevening van betalingsverkeer in de Europese landen buiten de eurozone.
Centraliseren van het beheer van liquiditeiten
Op dit moment houden banken voor alle drie systemen aparte geldposities aan bij hun centrale bank. Daarbij geldt dat een bank voor iedere positie een minimum reserve aan liquiditeiten moet aanhouden. En voor iedere positie is er een aparte tool om deze te beheren en te monitoren, maar een totaaloverzicht van alle posities ontbreekt.
Met de consolidatie wordt een gecentraliseerde tool voor liquiditeitsbeheer geïntroduceerd, waarmee banken de verschillende geldposities bij hun centrale bank veel efficiënter kunnen beheren en monitoren. Daarbij tellen alle ten behoeve van de verschillende vereveningen aangehouden posities mee in de liquiditeitsreserve van een bank. Zo blijft er minder geld vastzitten in de posities die de bank moet aanhouden bij zijn centrale bank.
Migratie van SWIFT MT naar ISO20022
Van oudsher is het interbancaire betalingsverkeer gebaseerd op de MT-standaard van SWIFT. Deze standaard is zeer efficiënt wanneer het gaat om de grootte van de berichten, iets dat in het verleden belangrijk was vanwege de beperkte bandbreedte van fysieke netwerkverbindingen. Dat laatste is in het huidige tijdperk van snelle en efficiënte netwerken niet meer van belang. Daarentegen begint de standaard steeds meer te knellen voor wat betreft de volledigheid en structuur van de uit te wisselen gegevens, aangewakkerd door wettelijke eisen ter voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering.
Met de introductie van de ISO20022-standaard in 2004 is het financiële berichtenverkeer tussen banken onderling en tussen bedrijven en banken in rap tempo aan het veranderen.
Met de introductie van de ISO20022-standaard in 2004 is het financiële berichtenverkeer tussen banken onderling en tussen bedrijven en banken in rap tempo aan het veranderen. De uitwisseling van berichten voor betalingen binnen SEPA, inclusief de recent geïntroduceerde instant payment, is geheel op deze standaard gebaseerd. Ook wereldwijd baseren veel landen hun binnenlands retail en hoogwaardig betalingsverkeer op ISO20022-berichtenverkeer. Voordelen van ISO20022 zijn dan ook dat betalingen efficiënter en tegen lagere kosten kunnen worden verwerkt, waarvan ook de klanten van de banken kunnen profiteren. Die kunnen daarnaast ook voordelen gaan ervaren door de meer gestructureerde weergave van gegevens in betaalopdrachten en rapportages.
Op het vlak van verevening en verrekening bleef Europa echter tot nu toe achter. Weliswaar maken T2S en TIPS gebruik van ISO20022, het oudere Target2 is, ondanks een eerdere poging om over te stappen, nog gebaseerd op de MT-standaard. Hetzelfde geldt voor de EURO1 en STEP1 systemen van EBA Clearing.
Het nieuwe geconsolideerde RTGS-platform brengt hierin verandering: dit systeem wordt geheel gebaseerd op ISO20022. Het gaat hier met name om de betalingsverkeerberichten (MT1- en MT2-serie) en de rapportageberichten (MT9-serie). EURO1 en STEP1 van EBA Clearing gaan tegelijkertijd op deze standaard over. Die overgang gebeurt in een big bang in november 2021, dus zonder een duale overgangs¬periode.
Correspondent banking
Eén terrein van financieel berichtenverkeer hebben we nog niet genoemd: het inter-nationale betalingsverkeer dat via een netwerk van individuele banken wordt uitgevoerd en verevend, het zogenaamde correspondent banking. Voor zover dit verkeer plaatsvindt via het SWIFT-netwerk, zijn de berichten uitsluitend gebaseerd op de SWIFT MT-standaard.
SWIFT heeft vorig jaar een publieke consultatie van haar leden gelanceerd om het internationale betalingsverkeer via het SWIFT-netwerk te migreren naar ISO20022, de zogenaamde MX-berichten. Het voorstel is om deze migratie binnen 5 à 6 jaar in drie fasen af te ronden.
Het voorstel is om de migratie van het internationale betalingsverkeer via het SWIFT-netwerk binnen 5 à 6 jaar te migreren naar ISO20022.
De eerste fase geeft early adopters de mogelijkheid om alvast in een besloten groep banken te starten met het uitwisselen van MX-berichten. De tweede fase betreft een duale periode, waarin banken die al zijn overgestapt nog steeds berichten kunnen uitwisselen met banken die dit nog niet hebben gedaan. SWIFT zorgt hierbij voor de nodige vertaaldiensten tussen de twee standaarden. In de laatste fase is de migratie afgerond en stopt SWIFT met de ondersteuning van de MT-standaard voor betalingsverkeer en rapportages. Overigens vallen naast de interbancaire berichten ook MT-berichten die naar zakelijke klanten worden gestuurd binnen de scope, zoals bijvoorbeeld de rapportageberichten.
En nu?
De migratie van MT naar ISO20022 als gevolg van de implementatie van het nieuwe RTGS-platform en de overstap van EURO1 en STEP1 per november 2021 leidt tot verplichte wijzigingen bij de banken die aan deze systemen deelnemen. Deze worden nauwlettend gemonitord door hun centrale bank op de aanpak en voortgang van hun implementatie. Niet halen van de planning is geen optie: een bank is dan niet meer in staat om als zogeheten direct participant aan deze systemen deel te nemen en betalingsverkeer in euro af te wikkelen.
De verbeteringen op het gebied van liquiditeitsbeheer die met het nieuwe RTGS-platform mogelijk worden gemaakt liggen weliswaar niet op het kritieke pad. Efficiëntere, geautomatiseerde processen voor liquiditeitsbeheer en vermindering van trapped cash kunnen de kosten van de migratie naar ISO20022 echter deels compenseren. Het kan daarmee aantrekkelijk zijn om beide verandergebieden in samenhang aan te pakken.
Veel systemen die door de hiervoor genoemde wijzigingen moeten worden aangepast, worden ook geraakt door de overstap van correspondent banking op ISO20022. Het ligt voor de hand om deze wijzigingen meteen mee te nemen, zonder deze nu direct als kritisch te beschouwen. Het is sowieso van belang om de plannen van SWIFT op dit vlak nauwlettend te volgen en de strategie rondom alle aanpassingen voor de migratie als een samen¬hangend geheel te benaderen.
