Weinig strafzaken na meldingen witwassen

Er komen bijzonder weinig strafzaken voort uit meldingen die banken of accountants afgeven over witwassen. De kwaliteit van de meldingen is onvoldoende om een kans van slagen te hebben bij de rechter. Dat meldt dagblad Trouw. "Op dit moment heb je soms de indruk dat het hele meldsysteem voor niets is”, citeert de krant Brigitte Unger, Utrechts hoogleraar en expert in onderzoek naar witwassen. 

De hoeveelheid middelen die banken momenteel investeren in het tegengaan van financiële criminaliteit is zeer groot. Banken hebben hun poortwachtersrol tot speerpunt gemaakt van het beleid, nadat zij in de afgelopen tien jaar meerdere steken hebben laten vallen. In allerijl werd gezocht naar antiwitwas-specialisten, om oude dossiers te herbeoordelen of om nieuwe dossiers volgens nieuwe standaarden te beoordelen. Het nieuws dat er weinig strafzaken voortkomen uit de duizenden meldingen die onder meer banken doen zal dan ook met gefrons ontmoet worden. 

Enkele tientallen zaken

Maar om wat voor cijfers gaat het? Volgens Trouw deden alleen al de Nederlandse banken afgelopen jaar zo’n 155.000 keer melding van witwassen bij overheidsdienst Financial Intelligence Unit (FIU). Uit nader onderzoek door de FIU bleken zo’n 39.000 zaken daadwerkelijk verdacht. Daaruit zijn enkele tientallen gerechtelijke onderzoeken voortgekomen.

Een gebrek aan kwaliteit is volgens hoogleraar Brigitte Unger de reden dat het Openbaar Ministerie (OM) weinig zaken start. Natuurlijk kan het OM vooraf een redelijke inschatting maken wat wel en wat niet tot een veroordeling zal leiden. Ten eerste weten ze wat een rechter ongeveer wil zien, ten tweede kennen ze de trucs van advocaten die alles uit de kast trekken om te pleiten voor onschuld. 

“Nu hebben FIU-meldingen nog veel nader onderzoek nodig en zelfs dan is nog niet duidelijk of de zaak wel kans maakt bij de rechter. Dus gebeurt er met de meeste meldingen niet direct iets”, schrijft Trouw. 

Dilemma voor banken

Voor de inmiddels duizenden medewerkers die dagelijks actief zijn als KYC-, CDD- of AML-analist zal de conclusie van Unger op zijn minst een kleine tik in het gezicht zijn. Velen zijn nog niet zo ervaren in het vak, dat eigenlijk pas sinds één of twee jaar breed in ontwikkeling is. Daarbij werken bijna alle teams vanuit huis, vanwege de corona-situatie. Op technisch vlak gaat dat beter dan iedereen had durven dromen, maar wel ontbreekt het aan ‘zachte’ mogelijkheden om te overleggen over dossiers. Even bij iemand langslopen doet de gemiddelde medewerker nu eenmaal sneller dan dezelfde persoon opbellen. 

De kwaliteit zal dus omhoog moeten, al is het nog even de vraag hoe banken dat gaan organiseren. De druk is reeds vrij hoog, daar elke bank de hete adem van de toezichthouders én de maatschappij in de nek voelt. Dan volgt het onvermijdelijke dilemma van nu extra aandacht besteden aan onervaren krachten voor succes op lange termijn of snel zoveel mogelijk dossiers afwerken op korte termijn. 

Niet voor niets

Overigens is niet al het werk dat nu wordt uitgevoerd, maar niet wordt onderzocht, voor niets. Alle verdacht verklaarde transacties worden namelijk bewaard in een database. Dat betekent dat toekomstige nieuwe gevallen die overeenkomen met oude meldingen al snel extra aandacht trekken. 

Het idee van oude strafzaken bewaren lijkt sterk op het bewaren van bloed- en urinestalen van profsporters. Niet zelden loopt een atleet tegen de lamp omdat oude stalen opnieuw getest worden op middelen die op dat moment überhaupt nog niet op te sporen waren. “Ook al leidt iets niet direct tot een verdenking, op enig moment kan de informatie ons verder helpen. Zo kunnen de meldingen van ongebruikelijke transacties ons helpen om zicht te krijgen op vermogen in lopende strafzaken”, aldus Marieke van der Molen van het Functioneel Parket in Trouw.