Maakt mobiel bankieren een einde aan armoede?

In Afrika en andere derdewereldregio’s zijn er veel mensen die in plaats van een bankrekening een mobiele rekening openen bij hun telecomproviders. Rekeningen betalen, leningen aanvragen, en subsidies ontvangen gebeurt steeds meer via mobieltjes – in 15 landen zijn er al meer mobiele betaalrekeningen dan bankrekeningen bij financiële instellingen. Het potentieel is groot voor de financiële stabiliteit en bestrijding van corruptie, maar voordat de diensten de markt kunnen veroveren zijn wel nog wat obstakels te overwinnen.

Naar schatting hebben 2,5 miljard volwassenen wereldwijd geen toegang tot een bank. Een groot deel hiervan leeft in derdewereldlanden. Volgens een recent uitgegeven rapport van de Wereldbank hebben ongeveer 3 van de 5 volwassenen die leven van minder dan $2 per dag geen bankrekening bij een formele financiële instelling. Maar veel van deze mensen hebben wel een mobieltje. Wereldwijd zijn er zo’n 7 miljard registraties van mobiele telefoons. Deze telefoontjes stellen de mensen niet alleen in staat om met elkaar in contact te blijven, maar ze worden ook ingezet om informatie te delen over eerlijke marktprijzen voor gewassen, oorlogsmisdaden en zelfs ziekteverspreiding. En ook bankieren wordt via de mobieltjes opnieuw uitgevonden.

In veel landen wereldwijd bieden mobiele telefonie operators nu diensten aan voor klanten om geld over te maken via een sms. Volgens internationale brancheorganisatie GSMA waren er in 2014 zo’n 255 van dit soort diensten actief in 89 landen en zijn er bijna 300 miljoen mobiele betaalrekeningen. In 15 landen in Afrika zijn er zelfs meer van deze mobiele rekeningen dan bankrekeningen bij formele instellingen. Zelfs met de simpelste mobieltjes kunnen gebruikers hun belasting of een taxiritje betalen, geld sturen naar familieleden die ver weg zijn en salaris en overheidssubsidies ontvangen. Hoewel veel van deze landen nog gedomineerd worden door het gebruik van contant geld heeft de mobiele betaalsector een gigantisch potentieel.

Financiële stabiliteit
Betalen via de mobiele telefoon is niet alleen handig voor de inwoners van deze landen, het helpt hen ook om financieel stabieler te worden. Naast het aanhouden van een mobiele spaarrekening, bieden veel providers ook al de mogelijkheid aan om geld te lenen. Waar mensen voor leningen eerst afhankelijk waren van vrienden en familie, of lokale kredietverstrekkers – die soms wel rentes van 30% aanhouden – kunnen zij nu krediet aanvragen via hun mobiele rekeningen. Volgens sommige autoriteiten zijn de mobiele betaalrekeningen ook een goede manier om corruptie in deze landen tegen te gaan.

M-Pesa
Aan het begin van deze opkomst van mobiele betaaldiensten staat M-Pesa, een betaaldienst die is ontwikkeld door telecom-gigant Vodafone. Deze dienst werd in 2007 in Kenia geïntroduceerd en is anno 2015 met zo’n 15 miljoen geregistreerde gebruikers de grootste betaaldienst van het land. Wat begon als een simpele manier om geld over te maken naar andere gebruikers, heeft zich nu ontwikkeld tot een dienst waarmee gebruikers rekeningen kunnen betalen, kunnen sparen, en zelfs verzekeringen mee kunnen afsluiten. M-Pesa is in 10 landen beschikbaar, waaronder India, Tanzania, Egypte, Fiji en ook Roemenië.

Connecties
Ondanks de opleving van het mobiele betaalverkeer zijn nog wel obstakels te overwinnen voordat de mobieltjes de markt geheel kunnen overnemen van de traditionele bancaire instellingen. Een belangrijke reden is het gebrek aan integratie tussen diensten van verschillende dienstverleners. Iemand met een mobiele rekening bij Vodafone kan bijvoorbeeld geen geld overmaken naar iemand met een Orange abonnement. Maar sinds 2014 zijn negen aanbieders bezig om in zo’n 50 landen in Afrika en het Midden-Oosten hun diensten met elkaar compatibel te maken.