Deze maandag is het begin van de laatste week van Matthijs Bierman als directeur van Triodos Bank Nederland. Kort voor zijn vertrek schoof hij aan in de podcast Leaders in Finance van Jeroen Broekema. Daarin vertelt hij onder meer over het vasthouden van de bestaande cultuur, binnen de bank het ‘overnemen’ van het gedachtegoed door andere banken en over zijn best onverwachte ‘guilty pleasure’...
Matthijs Bierman werd in 2003 managing director van Triodos Bank Nederland, nadat hij zeven jaar eerder al kwam werken voor de bank. Na bijna een kwart eeuw Triodos Bank geeft hij binnenkort het stokje over en laat hij een organisatie achter die is opgeklommen van een onbekende niche tot een door veel Nederlanders gewaarde speler in de bankensector. Een bank die sinds afgelopen jaar opereert vanuit een fonkelnieuw kantoor op struikelafstand van Station Driebergen-Zeist, in wat door kenners ook wel beschouwd wordt als de mooiste gemeente van Nederland.
‘Geldverslaving’
In het verleden heeft Bierman weleens gesproken over de ‘geldverslaving’ van mensen. Broekema vraagt hem wat hij daarmee bedoelt. “We projecteren al onze onvervulde verlangens en behoeften eigenlijk op geld. Als je een beetje onzeker bent over de toekomst, denk je: ‘Hoe meer geld ik heb, hoe meer veiligheid of zekerheid ik heb.’ Of je kan het zelfs koppelen aan status en dus in hoeverre mensen je zullen waarderen.”
“We zijn ook als ondernemers en bankiers gewend om steeds te denken: ‘Als we nou eens zoveel mogelijk alles omrekenen in euro's en ons businessplan zo schrijven dat je daar zoveel mogelijk van krijgt, dan doen we het het beste.’ Met als grootste nadeel dat we heel veel dingen die ontzettend waardevol zijn – maar niet in geld zijn uit te drukken – eigenlijk niet meenemen in de formule en ongemerkt toch niet de beste beslissing nemen als je holistisch kijkt.”
Bierman erkent dat hij ook niet helemaal los is komen te staan van de waarde die mensen aan geld hechten. Ook voor hem representeert geld vrijheid en de luxe van het maken van keuzes. Die luxe zit hem erin dat je kunt doen wat je het liefst wilt en niet wat het meeste geld oplevert, wat voor sommige mensen simpelweg hard nodig is.
Cultuur behouden
In gesprek met één van de leiders van Triodos Bank kan het woord ‘duurzaam’ nooit lang op zich laten wachten. De duurzame ideologie leeft bijzonder sterk bij Triodos. Hoe behoudt de bank deze cultuur, terwijl er steeds nieuwe mensen binnenkomen? “Daar doen we heel veel aan. Het begint natuurlijk al met aan de buitenwereld te laten zien waar Triodos Bank voor staat, zodat hopelijk de goede mensen die bij je passen op je afkomen. In het selectieproces besteden we daar heel veel aandacht aan.”
“We willen dat nieuwe mensen bij ons niet alleen maar komen invoegen, maar ook iets komen toevoegen.”
Bierman haalt anekdotes aan van sollicitanten die achteraf hun verbazing uitspreken dat het gesprek voor driekwart over hen als persoon ging in plaats van over hun werkverleden of expertises. “En dat klopt, want wij willen weten of je één van de dragers wordt van Triodos Bank die niet alleen maar komt invoegen maar ook iets komt toevoegen hier.”
“Misschien wel het allerbelangrijkste is dat we elke maandagochtend samen de week beginnen met alle medewerkers van Triodos Bank om even stil te staan bij het feit dat we weliswaar een bank zijn en veel met geld bezig zijn, maar waar het werkelijk over gaat. Dat is nu in de coronatijd natuurlijk allemaal digitaal en dat gaat verrassend goed. Maar dat zijn de manieren waarop we mensen keer op keer verbinden met waar het eigenlijk over gaat.”
Volgens Bierman gebeurt het maar weinig dat mensen die zijn aangenomen uiteindelijk niet goed bij de cultuur van Triodos blijken te passen. “Het is namelijk heel besmettelijk. Als je één keer proeft hoe fijn het is om met je werk niet alleen gewoon een mooi resultaat voor het bedrijf neer te zetten en een keurige vergoeding naar jezelf ervoor te krijgen, dat doet iets met je. Bijvoorbeeld het gevoel dat je een bepaalde sector verder helpt, de biologische landbouw bevordert of ondernemers in ontwikkelingslanden aan krediet helpt.” Bierman noemt het opvallend dat veel mensen die solliciteren tussen de 35 en 42 jaar oud zijn. Vaak als ze al kinderen hebben en hun werk willen inzetten voor een wereld die ze hun kinderen toewensen.
Niet boos over kopieergedrag
Toen Triodos begon met duurzaam bankieren was het een noviteit en iets wat weinig aandacht kreeg. Dat is inmiddels wel anders. Duurzaamheid is simpelweg ook onderdeel geworden van de marketing van bedrijven geworden, omdat ze weten dat steeds meer consumenten hun keuzes daarop baseren. Hoe kijkt Bierman naar banken die steeds meer het oorspronkelijke gedachtegoed van Triodos overnemen?
“Dat maakt me niet zoveel uit, als ze het maar doen. Ik denk dat het namelijk zowel om business als om intrinsieke motivatie gaat. Ook bij andere financiële instellingen werken allemaal mensen die met hart en ziel het beste willen doen voor de organisatie en voor hun klanten. Ik weet hoe er soms over bankiers gesproken wordt en dat is niet altijd onterecht. Maar grosso modo zijn het ook gewoon mensen die een goede bijdrage willen leveren.”
“Grosso modo zijn bankiers ook gewoon mensen die een goede bijdrage willen leveren.”
Bierman kijkt terug naar medio jaren 90, toen andere banken met groene fondsen kwamen, in navolging van Triodos. Weliswaar pas nadat er in 1995 een fiscale stimuleringsregeling kwam, voegt hij subtiel toe. “Sommige mensen vonden dat zielig voor Triodos. Maar wij waren heel blij dat het voorbeeld overgenomen werd door andere banken. De komst van groene fondsen is voor ons heel mooi, voor die andere banken is het heel mooi, maar belangrijker: het is heel mooi voor de mensen die hun geld in een groen fonds hebben kunnen stoppen. En het belangrijkste zijn al die projecten die daardoor een goedkopere financiering gekregen hebben.”
In een sector waarin tegenwoordig heel veel over ‘vergroening’, ‘verduurzaming’ en ‘idealen’ gesproken wordt, is het voor Triodos echter wel steeds moeilijker om zich te onderscheiden. “Ik denk dat het wel iets is waar we goed op moeten letten. Wij moeten wel heel goed laten zien hoe wij het doen en dat wij ook altijd weer met nieuwe thema's bezig zijn. Neem bijvoorbeeld de hypotheek: acht jaar geleden kwamen wij met een hypotheek waar het rentetarief afhankelijk gemaakt werd van de duurzaamheid van je huis, van het energiegebruik van je huis. Het heeft zeven jaar geduurd voordat andere aanbieders hiermee kwamen. Dan moeten wij alweer verder denken wat wij gaan doen.”
Cognitieve dissonantie?
Als voorman van een bank met een bijzonder duurzaam imago krijgt Bierman zelf regelmatig de vraag hoe hij zijn eigen leven inricht. Men verwacht dat hij het duurzaamste bestaan van Nederland leidt. “Maar ik heb bijvoorbeeld een ‘guilty pleasure’ en dat is een oude Land Rover Defender. Daarin hebben we een reis van vier maanden gemaakt door zuidelijk Afrika. Ik heb het gewoon niet over mijn hart kunnen krijgen om die te verkopen.” Het moge duidelijk zijn dat een Land Rover Defender van twintig jaar oud niet de zuinigste auto op aarde is.
“Mijn ‘guilty pleasure’ is een oude Land Rover Defender.”
Ook vliegen is een ding dat beleidsmakers die ‘duurzaam’ propageren vaak wordt nagedragen. Een extreem voorbeeld hiervan is het jaarlijkse World Economic Forum in Davos, waar veel gesproken wordt over duurzaamheid, terwijl de concentratie privévliegtuigen buitensporig hoog is.
“Toen mijn kinderen in Amerika studeerden ben ik ze ook allemaal met het vliegtuig gaan opzoeken. Ik ben ook maar een mens en ik denk dat het een verlammend idee is als je zegt dat het alleen maar goed is als je opeens alles op de meest duurzame manier doet. Bij iedere keuze die we maken moeten we er opnieuw over nadenken of iets nodig is en op welke manier. Ik ageer er een beetje tegen om een soort sfeer te creëren van 'Gutmenschen', die alles goed moeten doen.Thuis hebben wij die discussies ook wel en ik heb veganistische zoons, maar zelf mag ik toch graag een plakje spek – uiteraard biologisch – bij mijn gebakken eitje eten.”
Niet sturend richting werknemers
Ten slotte vraagt Broekema nog naar de mate waarin Triodos Bank hierin sturend wil zijn richting zijn werknemers, zoals het wel is richting consumenten. “We hebben daar felle discussies over gehad een aantal jaar geleden, of wij niet al onze medewerkers min of meer moesten verplichten om bijvoorbeeld een Triodos betaalrekening te gebruiken. Ik ben daar echt een tegenstander van geweest, dat moet iedereen zijn eigen keuze zijn. Het is ook niet zoveel waard als het een gedwongen handeling is. Ik respecteer enorm de privésfeer van onze medewerkers.”
“Iedereen maakt zijn eigen keuzes. Een gedwongen handeling is niet zoveel waard.”
Wat betreft de vervoerswijze richting kantoor is het een iets ander verhaal. “Want je kiest om hier te werken en het is onze verantwoordelijkheid om onze medewerkers maximaal te faciliteren om met het openbaar vervoer te komen.” Dat wordt erg gestimuleerd en is één van de redenen van de gekozen locatie. Met de auto komen kan ook, maar die regeling is minder aantrekkelijk gemaakt. Werknemers die met de auto komen moeten bovendien ook het verst lopen om bij het kantoor te komen. De parkeerplaats is te zien vanaf de A12 ter hoogte van Driebergen.
Of zoals John Boon, verantwoordelijk voor de inrichting van het landgoed waarop Triodos gevestigd is, vorig jaar zei: "Automobilisten worden hier als prinsen ontvangen. Maar wie met de trein komt wordt ontvangen als een koning. En de keizers? Dat zijn de fietsers. Zij parkeren als enige rechtstreeks onder het kantoor.”