Bijna de helft van alle Nederlandse huishoudens is financieel kwetsbaar en loopt het risico om op termijn tegen betalingsachterstanden aan te lopen. Dat blijkt uit onderzoek van Deloitte, ING, het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) en de Universiteit Leiden. Om precies is slechts 27% van de Nederlanders financieel ‘Gezond’, 24% is financieel ‘Toereikend’, 25% financieel ‘Kwetsbaar’ en zelfs 24% financieel ‘Ongezond’.
Om inzicht te krijgen in de financiële gezondheid van Nederlandse huishoudens hebben de vier partijen onderzoek laten uitvoeren onder 5.000 Nederlanders. De onderzoekers vroegen respondenten naar hun situatie, gedrag, houding en gevoelens met betrekking tot hun inkomen, uitgaven, sparen, lenen, planning en de balans daartussen. In het onderzoek is tevens de kennis van de respondenten over financiële zaken en hun algehele financiële houding meegenomen.
“Er is sprake van financiële gezondheid als men in staat is – en het gevoel van controle heeft – om op een comfortabele manier aan alle huidige en lopende financiële verplichtingen te voldoen en de financiële zekerheid op te bouwen om levensdoelen na te streven”, leggen de onderzoekers uit. “Het onderzoek heeft zich daarbij gericht op het brede spectrum van financiële gezondheid, en dus niet alleen op schulden of inkomen.”
Geen garantie voor de toekomst
Hoewel 27% van de Nederlandse huishoudens als financieel gezond wordt gezien, is er volgens de onderzoekers ook voor hen genoeg ruimte voor verbetering. 31% van hen maakt namelijk geen financiële plannen, terwijl een kwart consumptieve schulden heeft (waarvan weer 10% geen idee heeft hoe die schulden eruitzien).
Daarnaast heeft een op de tien geen financiële buffer om zes maanden of langer rond te komen als hun belangrijkste inkomstenbron plotseling wegvalt. Tevens investeert ruim 40% van hen niet als ze voor langere tijd geld overhouden. “Financiële gezondheid is dus ook voor de financieel gezonde huishoudens iets om continu aan te werken. Dat ze financieel Gezond zijn, biedt geen garantie voor de toekomst.”
Liever lenen dan sparen
De onderzoekers leggen vervolgens uit dat een financieel gezonde houding inhoudt dat mensen niet te impulsief reageren en zowel de korte als lange termijn in de gaten houdt. “Veel Nederlanders (35%) – waarvan ook Nederlanders die we tot de financieel Gezonde groep rekenen – laten zich in hun houding leiden door de korte termijn.
Deze groep leent bijvoorbeeld liever geld om direct iets te kunnen kopen dan dat ze ervoor sparen. “Houding is niet hetzelfde als gedrag”, stellen de analisten. “Maar mensen zullen gedrag waar ze positief tegenover staan wel eerder uitvoeren.” Volgens de onderzoekers bemoeilijkt een focus op de korte termijn het financieel rondkomen en wordt het risico op betalingsachterstanden vergroot.
Ongelijkheid tussen mannen en vrouwen
Een derde belangrijke conclusie is dat mannen financieel gezonder lijken dan vrouwen. Mannen scoren namelijk op vier van de vijf domeinen hoger. Mannen hebben een hoger inkomen, beschikken over grotere spaarbuffers, kunnen hun inkomen beter voorspellen en hebben meer kennis van (en inzicht in) financiële zaken.
Vrouwen scoren alleen in het domein ‘Lenen is beter’ hoger. Volgens de onderzoekers hebben vrouwen niet alleen minder kennis over financiële zaken, ze voelen zich er ook onzekerder over. “Op al deze vlakken liggen aanknopingspunten voor de financiële emancipatieslag die nodig is om de financiële positie van vrouwen te verbeteren.”
Life changing events zijn financieel risicovol
Tot slot noemen de onderzoekers het opvallend dat er in de grootste steden van Nederland (Amsterdam, Rotterdam en Den Haag) meer financieel ongezonde mensen wonen dan in andere delen van het land. De drie steden scoren op alle domeinen van financiële gezondheid lager dan de rest van Nederland.
Het verschil tussen de drie steden en de rest van de lang verklaart men aan de hand van het type mens dat veelal in een stad woont. Jongeren en zzp’s lopen bijvoorbeeld een hoger risico om in een financieel kwetsbare situatie te komen.
Tevens blijkt het leven van mensen in steden veranderlijker dan elders. Zo kregen relatief gezien meer mensen in een van de drie steden met een ‘life changing event’ te maken: zoals het krijgen van een kind, een ontslag of een scheiding. Mensen die een dergelijke life changing event doormaken zijn vaker financieel ongezond.
Aanzetten tot verandering
De onderzoekers concluderen dat het onderzoek de noodzaak voor Nederlanders aantoont om stappen te zetten en hun financiële gezondheid en hun weerbaarheid te versterken steeds groter wordt. “Niet alleen moet er gekeken worden naar de groep met schulden waar vaak veel aandacht naar uit gaan, ook bij financieel gezondere mensen is er genoeg ruimte voor verbetering.”
Peter van Loon, Partner Financial Services bij Deloitte, noemt financiële gezondheid dan ook een breed maatschappelijk onderwerp, dat niet alleen onder de verantwoordelijkheid valt van alleen de overheid, één organisatie of een specifieke sector. Volgens Van Loon is het zorgelijk dat bijna 50% van de Nederlanders financieel kwetsbaar of zelfs ongezond is.
“De financiële gezondheidsschaal die we ontwikkelden is niet alleen bedoeld om nieuwe inzichten te bieden, maar ook vooral om Nederlanders zelf aan te zetten tot verandering. Daarnaast kunnen organisaties deze inzichten gebruiken om Nederlanders hierbij te ondersteunen. Op deze manier willen we bijdragen aan het verbeteren van de financiële gezondheid van alle Nederlanders."