Sinds 1 januari 1999 is de Europese Centrale Bank (ECB) verantwoordelijk voor het uitvoeren van het monetair beleid voor het eurogebied.
Het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschappen en de Statuten van het Europees Stelsel van Centrale Banken en van de Europese Centrale Bank vormen de wettelijke basis van het gemeenschappelijke monetaire beleid. Krachtens de Statuten werden met ingang van 1 juni 1998 zowel de ECB als het Europees Stelsel van Centrale Banken (ESCB) opgericht. De ECB werd opgericht als de kern van het Eurosysteem en het ESCB. De ECB en de nationale centrale banken verrichten tezamen de taken die aan hen zijn toevertrouwd. De ECB bezit rechtspersoonlijkheid naar internationaal publiekrecht.
Doelstellingen
"Het hoofddoel van het ESCB is het handhaven van prijsstabiliteit".
En: "Onverminderd het doel van prijsstabiliteit ondersteunt het ESCB het algemene economische beleid in de Gemeenschap teneinde bij te dragen tot de verwezenlijking van de in artikel 2 omschreven doelstellingen van de Gemeenschap." (Verdrag (artikel 105, lid 1))
De doelstellingen van de Unie (artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie) zijn een hoog niveau van werkgelegenheid en duurzame, niet-inflatoire groei.
Fundamentele taken
Krachtens het Verdrag (artikel 105, lid 2), bestaan de fundamentele taken uit:
- Het bepalen en ten uitvoer leggen van het monetair beleid van het eurogebied;
- Het verrichten van valutamarktoperaties;
- Het aanhouden en beheren van de officiële externe reserves van de lidstaten van het eurogebied (zie portefeuillebeheer);
- Het bevorderen van een goede werking van het betalingsverkeer.
Verdere taken
- Bankbiljetten: de ECB heeft het alleenrecht machtiging te geven tot de uitgifte van bankbiljetten binnen het eurogebied.
- Statistieken: in samenwerking met de nationale centrale banken verzamelt de ECB de benodigde statistische gegevens, hetzij bij de bevoegde nationale autoriteiten hetzij rechtstreeks bij de economische partijen.
- Financiële stabiliteit & toezicht: het Eurosysteem draagt bij tot een goede beleidsvoering van de bevoegde autoriteiten ten aanzien van het bedrijfseconomisch toezicht op kredietinstellingen en de stabiliteit van het financiële stelsel.
- Internationale en Europese samenwerking: de ECB onderhoudt een werkrelatie met de relevante buitenlandse instanties, organen en fora zowel als wanneer het taken betreft die aan het Eurosysteem zijn toevertrouwd.