Wouter Scheepens over duurzaamheid in de boardroom

Wouter Scheepens, Partner bij Steward Redqueen, vertelt over zijn uitgebrachte boek ‘Duurzaamheid in de Boardroom’, waarin hij onder andere inzoomt op verankering van duurzaamheid binnen organisaties en de rol van het topmanagement en commissarissen daarin. Tot 2002 was Scheepens werkzaam voor ABN AMRO, waar hij als Senior Vice President onder meer verantwoordelijk was voor Corporate Brand & Reputation Management. In dit interview zoomt hij onder meer in op het thema duurzaamheid in de bankensector. 

Wat is jouw betrokkenheid bij het thema duurzaamheid?

'Sinds 2002 werk ik als zelfstandig adviseur en ondernemer op dit gebied. De klanten van ons bureau Steward Redqueen komen zowel uit de financiële sector (banken, verzekeraars, private equity, pensioenfondsen) als uit de reële economie (bijvoorbeeld Heineken, Maersk, The Student Hotel, Vos Logistics). Voor hen voeren we uiteenlopende projecten uit over de hele wereld. Onze klanten voelen zich aangesproken door onze missie: ‘making business work for society’. We zijn een nichespeler met een team van vijftien consultants.'

Je werkte vroeger bij een bank. In hoeverre leefde dit thema toen bij banken? En nu?

'Tot 2002 werkte ik bij ABN AMRO en ik meen te mogen zeggen dat ik in mijn laatste functie aan de wieg stond van de duurzaamheidsagenda van de bank. We hebben Business Principles gemaakt, zijn lid geworden van de World Business Council for Sustainable Development, hebben de eerste strategie en het eerste duurzaamheidsverslag gemaakt. Toen was het meer aanjagen, overtuigen en voorzichtig experimenteren. De link met de core business was lastig te leggen. Vooral dat laatste lijkt nu wel veranderd, en dat komt volgens mij omdat de wereld snel verandert net als de eisen van de markt. Duurzaamheid is business en je kunt niet succesvol zijn in business als je niet duurzaam bent. Zeker banken, die als ‘driver for change’ impact kunnen hebben, dienen zich hier rekenschap van te geven. Mooi is te zien dat het nu bij banken veel ‘normaler’ is om duurzaamheid proactief vorm te geven en niet af te wachten totdat het van de buitenwereld moet.'

In jouw boek ga je in op de verankering van duurzaamheid in een organisatie. Toch zie je soms dat duurzaamheid een bijzaak is. Hoe zorg je ervoor dat duurzaamheid in de kern van de organisatie wordt geplaatst en voorkom je dat het een lage prioriteit krijgt of ‘window dressing’ is?

'Een centraal punt in mijn boek is dat duurzaamheid vaak te veel gericht lijkt op een ‘ratings game’. Scoren we goed in lijstjes? Voorkomen we reputatierisico’s? Ook mooi, maar je loopt het risico dat er veel resources worden besteed aan zaken die niet echt bijdragen aan een transitie naar een duurzame economie. En daar was het toch om te doen? Daarom stel ik dat het topmanagement, eigenlijk de CEO, de regie van duurzaamheid naar zich toe moet trekken. Het is Chefsache en te belangrijk om versnipperd in de marge wat leuke projectjes te draaien. Duurzaamheid gaat over competitief voordeel, over innovatie, eigenlijk over waardecreatie op de lange termijn. De Raad van Bestuur (RvB) en de Raad van Commissarissen (RvC) zouden vaker ‘een goed gesprek’ moeten hebben en reflecteren op vragen als ‘wat is eigenlijk onze maatschappelijke missie?’ Ik sprak bestuurders die zich afvroegen of een bedrijf nog bestaansrecht heeft als je op die vraag geen antwoord hebt. Mijn mening is dat bedrijven veel meer gericht moeten zijn op hun maatschappelijke meerwaarde als ze op lange termijn succesvol willen blijven.'

Je bent in je boek best complimenteus over de bankensector. Waar kunnen banken nog verbeteren?

'De bankensector was ook wel diep gevallen; de financiële crisis had enorme schade aangericht. Het zelfvertrouwen van de bankiers was verpulverd en de reputatie van banken ver onder nul. Dat was destijds een reden om FIER op te richten. Met een aantal jonge bankiers hebben we toen gepleit voor een sector die dienend, divers, duidelijk en duurzaam zou moeten zijn. Er zijn meer van dergelijke initiatieven gekomen en bij veel banken en bij de Nederlandse Vereniging van Banken is na de crisis wel een nieuw bewustzijn ontstaan. Ik denk dus eigenlijk dat de financiële crisis de verduurzaming van de banksector heeft versneld.'

'Tel je zegeningen, maar banken zijn zeker niet klaar. Ik denk dat ook veel bankbestuurders en leden van de RvC nog worstelen met de vraag hoe ze duurzaamheid centraal kunnen stellen. Natuurlijk zijn er stappen gezet, zeker ook op het gebied van klimaat, maar duurzaamheid gaat verder. Sociale problematiek, governance in internationale handelsstromen, mensenrechten, circulariteit; de uitdagingen zijn enorm. En dat allemaal in een tijd dat het business model van banken onder druk staat. Ik zie graag dat ook de grootbanken verder gaan in het leggen van de directe koppeling tussen hun (nieuwe) business modellen en maatschappelijke uitdagingen. Probeer een ‘vliegwiel’ te creëren door je kerncompetenties te linken aan het oplossen van dergelijke uitdagingen en zo tot nieuwe verdienmodellen te komen. Kun je dat alleen, of moet je nog meer de samenwerking zoeken met startups en sociale ondernemingen? Hoe dan ook, het zijn zeer interessante tijden. En elke bestuurder die denkt ongeveer klaar te zijn met duurzaamheid loopt niet alleen risico, maar is een risico.'

Er zijn veel mensen die hebben geprobeerd om te beschrijven hoe duurzaamheid centraal zou moeten worden gesteld in een organisatie. Wat onderscheidt jouw boek?

'Naar mijn idee is mijn boek relevant omdat het gericht ingaat op de rol van het topmanagement en commissarissen. Het is bovendien vanuit de praktijk geschreven, niet een academisch of theoretisch verhaal, maar het beschrijft de dynamiek en dilemma’s waar bedrijven en bestuurders tegenaan lopen. Ik heb zo’n 25 bestuurders, commissarissen en academici geïnterviewd en zo ook hun worsteling en successen in beeld kunnen brengen. Hopelijk kan ik hiermee bijdragen aan het optillen van duurzaamheid naar een volgend niveau.'

Wat vind je van het statement dat bank CEO’s en pensioenfonds bestuurders deze week uitbrachten over de klimaatdoelen van Parijs?

'Ik vind het een verstandig statement. Volgens mij is het redelijk in lijn met eerdere uitspraken van de banksector die de NVB heeft aangejaagd. De noodzaak tot samenwerking wordt onderstreept. Banken zijn natuurlijk mede afhankelijk van de inzet van de overheid en het bedrijfsleven. Goed om daar nog eens op te wijzen. Maar ga niet wachten tot alle omstandigheden perfect zijn. Ook als dit niet het geval is kunnen bankiers een verschil maken door hun nek uit te steken en leiderschap te tonen. We lopen een marathon, niet een rondje om de kerk!'

Het interview met Wouter Scheepens is eerder geplaatst in een uitgave van Bank | Wereld, het magazine van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB).