Sandra Phlippen waarschuwt voor ‘het verdriet van Limburg in het groot’: lessen voor het AI-tijdperk
Ze verruilt haar rol als hoofdeconoom voor die van duurzaamheidsbestuurder, maar haar blik blijft gericht op de grote verbanden. In de Nieuwe Schatkamer van De Nederlandsche Bank nam Sandra Phlippen (ABN AMRO) tegenover presentator Twan Huys plaats voor de reeks College Leaders in Finance.
In de met licht hout afgewerkte zaal van het DNB-hoofdkantoor aan de Sarphatistraat heerst een verwachtingsvolle stilte. Studenten en financiële professionals zien hoe Sandra Phlippen de trap afdaalt. Ze treedt in de voetsporen van Eelco Heinen en Christine Lagarde, maar waar de ECB-president sprak over monetaire kracht, brengt Phlippen een ander perspectief: de menselijke maat in economische transities.
Phlippen staat op het punt een opmerkelijke switch te maken: van Hoofdeconoom naar Chief Sustainability Officer bij ABN AMRO. Geen stap terug, maar een strategische keuze om “iets in beweging te krijgen” en de energietransitie niet alleen te analyseren, maar daadwerkelijk te financieren.
De open zenuw van Limburg
Het gesprek met presentator Twan Huys opent niet met inflatiecijfers, maar met een open zenuw uit het verleden. Phlippen, geboren in het Limburgse Terwinselen, zag van dichtbij wat een economische transitie met een gemeenschap doet. Vijftig jaar geleden sloten de mijnen. Haar Duitse grootvader werkte ondergronds en stierf uiteindelijk aan stoflongen.
Maar de echte wond zit dieper dan de fysieke gezondheid. Phlippen analyseert haarscherp waarom de PVV juist in Limburg zo groot is geworden. Het gaat om een gebrek aan erkenning en, belangrijker nog, een verlies van autonomie.
“Mensen hadden in de mijnen heel veel autonomie”, legt ze uit aan de zaal. “Ze hadden een opdracht, maar hoe ze dat deden, bepaalden ze zelf.”
Toen de mijnen sloten – mede omdat er in Groningen gas werd gevonden en Nederland snel wilde overschakelen – kwam er vervangende werkgelegenheid. “Mensen konden aan de lopende band auto-onderdelen in elkaar gaan schroeven. Dat betekent precies nul autonomie in je eigen leven.”
‘Limburg in het groot’
Die historische les dient als een onheilspellende waarschuwing voor de toekomst. We staan aan de vooravond van een nieuwe revolutie: Artificial Intelligence. En de parallellen met de mijnsluiting zijn volgens Phlippen angstaanjagend.
Terwijl techgiganten en een kleine groep specialisten spectaculair rijk worden van de AI-golf, dreigt de middenklasse achter te blijven. De snelheid van deze verandering is zo hoog, dat Phlippen vreest dat de maatschappij zich niet snel genoeg kan aanpassen. “Dan krijg je structurele achterblijvers”, waarschuwt ze. “Dan krijg je ‘het verdriet van Limburg’, maar dan in het groot”.
Die zorg is niet hypothetisch. ABN AMRO kondigde recent aan dat er zo’n 5.200 banen verdwijnen – een kwart van het personeel. Een deel daarvan is direct te herleiden naar digitalisering en AI.
Winst als schild
Het brengt Twan Huys tot een felle confrontatie. Hoe rijmt de bank een massa-ontslag met een jaarwinst van €2,7 miljard? Waarom vloeit die winst naar aandeelhouders en aandeleninkoop, en niet naar het behoud van personeel?
Phlippen pareert nuchter maar beslist. Het is een kwestie van corporate overleven. “Als je beursgenoteerd bent, moet je jezelf verstevigen om je eigen lot in de hand te houden”.
Een zwak presterende bank wordt een speelbal van de markt. De ironie wil dat juist de Nederlandse staat – en daarmee de belastingbetaler – profiteert van die hoge koers via het resterende aandelenpakket. Bovendien, zo benadrukt ze, is het sociaal plan voor de vertrekkende medewerkers “een van de meest luxueuze in Nederland”.
Rode stippen op de kaart
De dreiging komt echter niet alleen van algoritmes, maar ook van geopolitieke breuklijnen. Phlippen schetst een wereld waarin we richting een oorlogseconomie bewegen. Handelsoorlogen worden uitgevochten via ‘choke points’: de VS blokkeert chips, China blokkeert zeldzame metalen.
Deze nieuwe realiteit dwingt ons om fundamenteel anders naar de energietransitie te kijken. Waar efficiëntie jarenlang de heilige graal was, is veiligheid nu leidend. Phlippen geeft een concreet en beeldend voorbeeld: windparken op zee.
“We hadden eerst gedacht om daar een gigantisch groot blok van te maken op de Noordzee”, vertelt ze. In vredestijd is dat efficiënt. Maar in tijden van oorlogsdreiging is zo’n centraal knooppunt levensgevaarlijk. “Dat is een soort rode stip neerleggen voor Poetin: hier moet je wezen als je ons energiesysteem wil verstoren.”
Haar conclusie is verrassend: nationale veiligheid moet vandaag leidend zijn, zelfs als dat ten koste gaat van efficiëntie. De oplossing ligt volgens Phlippen in decentralisatie. Liever talloze lokale energiebronnen – zoals zonnepanelen op daken en lokale opslag – dan één kwetsbare hub op zee. “Hoe decentraler je georganiseerd bent, hoe bestendiger je bent tegen een aanval”.
‘Love that spirit’
Ondanks haar politieke engagement – ze was lijstduwer voor D66 en schreef mee aan het verkiezingsprogramma – kiest Phlippen niet voor het pluche in Den Haag. Toen Rob Jetten haar feliciteerde met haar nieuwe baan bij de bank, stuurde ze hem een duidelijk bericht: “Ik ga jou helpen die transitie te financieren van hieruit.” Zijn antwoord? ‘Love that spirit’.
Aan het einde van de avond geeft ze de studenten in de zaal een advies mee dat haaks staat op de kille economische modellen. In de laatste zeven jaar heeft ze geleerd niet meer alleen vanuit haar hoofd te leven. “Doe niet alleen wat je denkt dat moet, of wat je manager wil, maar doe wat je voelt dat het juiste is.”
Na Christine Lagarde, Eelco Heinen en Sandra Phlippen wordt de reeks voortgezet. Op 12 maart is Jort Kelder te gast, gevolgd door DNB-directeur Olaf Sleijpen op 2 april.
