Teunis Brosens over CBDC: ‘Welk probleem lost het op?’

In de financiële wandelgangen wordt steeds vaker gesproken over de Central Bank Digital Currency (CBDC). Maar wat is de CBDC nou precies en waarom zijn centrale banken zich aan het oriënteren op het op de markt te brengen van een eigen digitale valuta? Jeroen Broekema had het er in zijn Leaders of Finance-podcast over met Teunis Brosens.

Als hoofdeconoom Digitale Zaken bij ING focust Teunis Brosens (44) zich op de impact van digitale financieringsvormen en innovatie binnen de bancaire wereld. Hij vertaalt trends (waaronder fintech, bigtech-platforms, digitale valuta’s, blockchain en decentralised finance) naar prioriteiten voor ING, en bespreekt deze met beleidsmakers en toezichthouders.

Voordat Brosens bij ING terechtkwam werkte hij drie jaar op de afdeling Strategie van de Autoriteit Financiële Markten. Hij is afgestudeerd in Economie en Filosofie aan de Universiteit van Tilburg en begon zijn carrière als beleidsadviseur bij De Nederlandsche Bank (DNB).

Brosens noemt zichzelf een monetair econoom met een affiniteit voor digitale zaken. “Die digitale kant zit er al heel lang in als hobby, ik vind het leuk om daar ook privé mee bezig te zijn. De monetaire affiniteit heb ik bij DNB opgedaan omdat ik daar ook in de afdeling zat die adviseerde over het monetair beleid. Ik vond en vind dat heel interessant en eigenlijk komt dat ook telkens terug in het pad dat ik tot nu toe heb bewandeld.”

Facebookgeld als wake-up call

Maar wat is de Central Bank Digital Currency nou eigenlijk? Een letterlijke vertaling van de term is volgens Brosens het makkelijke antwoord: een digitale munt die wordt uitgegeven door een centrale bank. “Maar wat er echt mee bedoeld wordt en waar de discussie in Europa over gaat is of de centrale bank zelf een nieuwe digitale munt zou moeten uitgeven direct aan het publiek.”

Brosens stelt dat deze discussie al langere tijd speelt, maar de afgelopen jaren pas in een stroomversnelling is geraakt. Waar centrale banken twaalf jaar geleden met belangstelling keken naar de opkomst van de Bitcoin en de onderliggende blockchain-technologie, bleef de aandacht hangen in academische interesse en discussies omdat Bitcoin niet werd gezien als bedreiging.

“Dat veranderde toen twee jaar geleden Facebook zijn plannen lanceerde om Libra te lanceren – inmiddels heet dat Diem. In de eerste versie was dat een munt die wereldwijd zou moeten worden uitgerold en gebaseerd was op een mandje van valuta en dus ook een wisselkoers zou krijgen. Centrale banken schrokken omdat Facebook 2,4 miljard gebruikers heeft. Wat als Facebook zijn gebruikers weet te overtuigen om die Libra te gebruiken? Dan staan wij, als centrale bank, misschien wel buitenspel.”

Nu blijkt dat ook China sinds 2014 systematisch aan het bouwen is aan een eigen digitale munt, roept dat veel vragen op. Vooral wat het betekent voor de dollar en de euro. Volgens Brosens is de belangrijkste conclusie van zowel de ECB als DNB dan ook: “We weten eigenlijk niet waar het allemaal naartoe gaat, maar we kunnen maar beter voorbereid zijn en dat doen we in ieder geval door heel goed te onderzoeken wat onze mogelijkheden zijn om een eigen centrale bankmunt te lanceren."

Een geopolitieke noodzaak

De behoefte van centrale banken naar CBDC kan verklaard worden vanuit zowel een wholesale- als retailperspectief. Wholesale gezien zou men kunnen stellen dat Europa de rol van de euro wil versterken. “Amerika kan bijvoorbeeld veel macht uitoefenen met behulp van economische sancties omdat de dollar de belangrijkste munt ter wereld is. Dat is precies de reden dat China bezig is met zijn eigen munt. Ze willen eigenlijk een universum daar omheen bouwen.”

Volgens Brosens bekijkt Europa het ook mede vanuit die invalshoek. Het is deels puur geopolitiek, maar het internationale betalingsverkeer van grote bedragen is ook simpelweg traag, niet efficiënt en duur. Een innovatie is dan ook meer dan welkom.

“We weten eigenlijk niet waar het allemaal naartoe gaat, maar we kunnen maar beter voorbereid zijn en dat doen we in ieder geval door heel goed te onderzoeken wat onze mogelijkheden zijn om een eigen centrale bankmunt te lanceren."

Bij die wholsesale-variant is het algemene denken in de bancaire wereld vooral dat centrale banken problemen moeten aanpakken waar marktfalen is. Oftewel, pak problemen aan die de private sector laat liggen.

“Andersom gezegd: als de private sector goed in staat is om een probleem te tackelen, waarom zou je daar dan als centrale bank tussen gaan zitten. Is het echt nodig dat de centrale bank het initiatief neemt om CBDC uit te rollen? Aan de andere kant biedt een centrale bank een bepaalde risicoveiligheid, bijvoorbeeld door een commerciële munt volledig te dekken. Je hebt dus wel degelijk de actieve participatie van centrale banken nodig.”

Welk probleem lost het op?

Aan de retailkant kom je volgens Brosens uit op het Facebook-Libra-verhaal. “Ik denk dat centrale banken cryptocurrency lange tijd niet als bedreiging hebben gezien. Maar wat als de Bitcoin of Libra echt populair worden? Dat kan betekenen dat de invloed van centrale banken – bijvoorbeeld om met rentes de economie en inflatie te sturen – op het monetaire stelsel afneemt en dat willen ze niet. Centrale banken zijn juist gehecht aan monetaire soevereiniteit.”

“Ik denk dat centrale banken de kans dat hun monetaire soevereiniteit bedreigd wordt niet als heel groot inschatten, maar als het wel gebeurt is de impact natuurlijk heel groot. Risicomanagement is kans maal impact. Banken stellen dan dat ze toch maar eens moeten kijken of er al iets op verzonnen kan worden.”

Maar welk probleem wordt met een CBDC nou opgelost vanuit het gebruiksperspectief, vraagt Brosens zich hardop af. “In Nederland zijn wij gezegend met een betalingsverkeer dat voor de eindgebruiker nagenoeg gratis, snel en betrouwbaar is.” De vraag wacht volgens Brosens dan ook nog steeds op een goed antwoord.

Bovendien kleven aan de CBDC zelf ook risico’s. Zo zou de financiering kunnen weglopen bij banken en juist in die CBDC gaat zitten. “Je kunt je voorstellen dat mensen bijvoorbeeld hun spaarrekening niet meer bij de bank aanhouden, dat is dus echt een stabiele vorm van financiering die verdwijnt bij commerciële banken.”

19 meningen

Al met al zijn er in ieder geval nog genoeg vragen te beantwoorden. Ondanks de euro zijn centrale banken in Europa bovendien totaal niet eensgezind over de komst van een mogelijke CBDC. “In Europa heb je 19 lidstaten die elk hun zegje willen doen, China heeft daar geen last van en daarom lopen ze ook voor. In Europa trapt de Bundesbank bijvoorbeeld op de rem en richt Frankrijk zich volledig op de wholesale-kant om hun invloed in Afrika te behouden.”

“Linksom of rechtsom, een vorm van CBDC gaat echt komen.”

Wat betreft de visie van DNB: de bank publiceerde een jaar geleden een studie over centraal bankgeld waarin ze aantal scenario’s aflopen en de voor en tegens opnoemen. Brosens vermoedt dan ook dat DNB het een heel interessant onderwerp vindt en er met een positieve insteek naar kijkt. Wel denkt hij dat de bank eerst graag helderheid wil over de problemen die nog opgelost moeten worden.

Anonimiteit verenigen met identificatie

Tot slot wil Brosens het thema van privacy bespreken, omdat hij zich goed kan voorstellen dat consumenten zich daar zorgen over maken – helemaal omdat China voorloopt en privacy wat minder serieus neemt. Hij vermoedt dat het thema hoog op de agenda van de ECB staan, maar dat er wel nog een paar vragen open staan, vooral hoe het geïmplementeerd moet worden.

Hij legt uit dat het idee nu heerst om de privacy bij kleine transacties bij CBDC te waarborgen, maar dat – om witwassen te voorkomen – het bij grotere transacties nodig is om de afzender en ontvanger te identificeren. “Er is dus een technische uitdaging. Hoe ga je een infrastructuur bouwen die anonimiteit verenigt met identificatie bij grotere transacties en hoe ga je ervoor zorgen dat mensen erop vertrouwen dat dat inderdaad eerbiedigd wordt? Dat is één van de grotere uitdagingen op het moment dat je zo’n ding gaat bouwen.”

Dat de CBDC in aantocht is, staat voor Brosens hoe dan ook vast. “Hoewel we dus nog echt in die fase van ‘welk probleem lost het op?’ zitten, merk je dat de wens om zoiets te bouwen echt heel groot is. Het zal wel nog jaren duren omdat centrale banken terecht heel voorzichtig zijn. Linksom of rechtsom, een vorm van CBDC gaat echt komen.”