'Wetgeving implementeren vraagt om meer niet-juridische kennis'
Bart Bierens is Senior Legal Counsel bij Rabobank. In gesprek met Marc Welters van EY schetst hij hoe banken via wetgeving steeds meer als breekijzers voor maatschappelijke transities worden gebruikt. En dat levert lastige juridische dilemma’s op.
Bierens werkt een dag per week als hoogleraar Banking Law & Financial Regulation en vier dagen in de praktijk bij Rabobank. Met die combinatie bouwt hij een breed perspectief op hoe wetgeving zich in de loop van de jaren ontwikkelt.
Als je door je oogharen naar de trends kijkt, wat valt je dan op?
"Ik vertel niks nieuws als ik vaststel dat de hoeveelheid en de complexiteit van wet- en regelgeving flink zijn toegenomen. Dat vergt veel van banken, onder meer om de processen steeds weer aan te passen aan de nieuwe eisen. Het vraagt ook om een nauwe samenwerking tussen de functies Legal, Risk, Compliance en natuurlijk de business departments. Maar we moeten vooral ook beseffen dat deze trend alle mensen in de organisatie raakt: alleen wat kunstjes van de afdeling Legal zijn niet de oplossing."
"Ik zie twee relatief nieuwe uitdagingen. Ten eerste, dat er steeds bredere expertise nodig is om de wettelijke eisen goed te implementeren, een expertise die voorbij de traditionele juridische kennis gaat. Ten tweede spelen banken steeds meer een rol bij de realisatie van maatschappelijke transities. En in de praktijk schuurt dat nog weleens."
Je doelt dan op de rol die een bank speelt in de transitie naar een duurzame wereld?
“Inderdaad, de duurzaamheidstransitie is een van de thema’s waar banken een stevige maatschappelijke rol hebben. Maar het speelt natuurlijk breder. Vroeger hadden banken te maken met wetgeving die vooral zag op de risico’s van bankieren. Maar inmiddels gaat die wetgeving over tal van maatschappelijke thema’s."
"Ook voor een jurist is storytelling een basisvoorwaarde."
"Als poortwachter spelen banken een rol om crimineel geld terug te dringen. Wetgeving over open banking is een belangrijke stimulans voor de digitale transitie van de hele maatschappij. En met een veelheid aan nieuwe wet- en regelgeving zijn banken nu ook steeds meer een breekijzer om hun klanten te prikkelen tot meer duurzaamheid. Banken spelen dan ook een grote rol in de realisatie van de Europese Green Deal. Wel zien we daar nu dilemma’s.”
Welke dilemma’s signaleer je?
“Een voorbeeld: hypotheekverstrekking, waarbij je als klant met een gunstig energielabel ook gunstigere condities krijgt. Een mooie prikkel, maar we moeten ook oog houden voor klanten die niet mee kunnen in die beweging naar een duurzamer huis. Bijvoorbeeld omdat de middelen voor verduurzaming voor hen ontbreken. Die groep klanten mag je niet zomaar buitenspel zetten. En dat risico is niet denkbeeldig, bijvoorbeeld omdat het door wetgeving erg onaantrekkelijk is om hypotheken met energielabel G op de balans te hebben.”
Een bank kan dus een mooi breekijzer zijn om transities te bewerkstelligen, maar er moet wel oog zijn voor de dilemma’s die dat oplevert. Vanuit je rol als hoogleraar: wat adviseer je dan?
“Laat ik vooropstellen dat het mooi is dat banken deze rol kunnen pakken. Maar er moet ook een goede dialoog zijn over de effecten van de wet- en regelgeving op zo’n transitie. In positieve zin, maar ook in negatieve zin. We moeten dat periodiek monitoren en de ruimte scheppen om zaken aan te passen als dat nodig is.”
In Europa trekken we een vrij grote broek aan op het gebied van duurzaamheid. En de acties die we in gang zetten hebben ook een internationaal effect, omdat het gaat om de duurzaamheid van een hele keten. Sommigen vinden dat we een te moraliserende vinger hebben. Wat vind je daarvan?
“Er is geen twijfel dat er een extraterritoriaal effect is van de Europese regels. Al was het maar omdat we te maken hebben met value chain due diligence, waarbij we in de keten moeten kijken. Ook hier kan een dilemma optreden: als je je eigen standaarden in andere delen van de wereld toepast, moet je er rekening mee houden dat jouw morele opvattingen niet overal gedeeld worden."
"Banken zijn een breekijzer in de duurzaamheidstransitie."
"Meer algemeen: de uitdaging schuilt ook in de voorzienbaarheid van wetgeving. Qua duurzaamheid ontwikkelen de verwachtingen zich pas in de loop van de tijd. Je kunt nu iets met goede intenties doen, en later toch in de problemen komen omdat landen buiten Europa andere opvattingen hebben. Of door wet- en regelgeving minder zaken met ons willen doen.”
Lastig. Maar tegelijkertijd schetst dit het groeiende belang van de afdeling Legal: er staat veel op het spel.
“Klopt. In die zin wordt ons werk alleen maar leuker.”
Je zei al dat er steeds bredere kennis nodig is. Waar doel je dan op?
“Wetgeving implementeren vraagt om steeds meer niet-juridische kennis. Neem de Europese taxonomie die definieert wat wel en geen duurzame activiteiten zijn. Om dat ‘groene woordenboek’ en alle dwarsverbanden met wetgeving goed te hanteren, moet je de ene keer kennis hebben van biologie en de andere keer van bouwbesluiten."
"Dat betekent ook dat we bij Rabobank – meer dan vroeger – een afweging maken over welke kennis we in huis willen hebben en welke kennis we af en toe extern inkopen. Daarnaast zetten we ook hoog in op opleidingen en trainingen, en laten we thema’s als duurzaamheid daarin een centrale rol spelen. En ook daarbij geldt: die opleiding verzorgen we zowel vanuit onze eigen expertise als met docenten en sprekers van buitenaf.”
Al met al verandert het profiel van de afdeling Legal vrij stevig?
“Zeker. Ten eerste moet je steeds beter in staat zijn om kennisgebieden met elkaar te verbinden. Mede daarom vind ik het persoonlijk goed om mensen te laten rouleren over de organisatie, waardoor hun ervaring verbreedt. Ten tweede moet je ook steeds beter worden in communicatie en de kunst om zaken tot de eenvoudige essentie terug te brengen – zeker nu de problematiek steeds complexer wordt. Storytelling is tegenwoordig ook voor een jurist een basisvoorwaarde.”
Dit artikel is eerder verschenen in Eye on Finance Magazine, een uitgifte van EY.
