Ben ik een consultant?

Starters en professionals die zich oriënteren op een mogelijk consultancyloopbaan stellen zichzelf terecht de vraag: ‘Kan ik eigenlijk wel consultant worden?’ Om consultants in spe die vraag beter te helpen beantwoorden verzamelde Consultancy.nl de belangrijkste eigenschappen en vaardigheden waarover consultants vandaag de dag dienen te beschikken.

In het huidige alsmaar veranderende marktlandschap wordt steeds meer verwacht van organisaties en van professionals. Vooral de aanhoudende trend van digitalisering heeft ervoor gezorgd dat businessmodellen van organisaties op de schop moeten en dat complete systemen, processen en bedrijven noodgedwongen moeten transformeren. Deze en andere ontwikkelingen hebben ook hun weerslag op consultancybureaus, die door organisaties veelal worden ingeschakeld om te ondersteunen bij de complexe (verander)opgaven waar zij mee worstelen. Het gevolg is dat tegenwoordig ook meer verwacht wordt van de huidige consultancyprofessionals en aanstormend talent.

Hierdoor is de lat om consultant te worden de afgelopen jaren in verhouding toegenomen, vooral in de top van de markt. Een overzicht van de belangrijkste kwaliificaties, eigenschappen en vaardigheden waarover consultants (in spe) dienen te beschikken.

HBO of WO niveau
Allereerst vraagt vrijwel ieder consultancybureau om een achtergrond van de kandidaten op ofwel HBO of WO niveau. De genoten studierichting hoeft niet altijd van betekenis te zijn, dus ook al heb je geen typische bedrijfseconomische studie gedaan, kun je veelal met een andere achtergrond (wiskunde, rechten of psychologie) ook terecht binnen consulting. Belangrijk is dat je een academisch denkniveau kunt aantonen en dat je goed kunt uitleggen waarom jij een goede consultant denkt te kunnen zijn.

Logisch denken en probleemoplossend vermogen
Als consultant wordt je geacht over een uitstekend probleemoplossend vermogen te beschikken. Op basis van de beschikbare (en soms geringe) data moet je veelal in korte tijd de complexe uitdagingen van opdrachtgevers ontleden en daarvoor werkbare oplossingen aandragen. Bij een compleet gebrek aan data om te analyseren moeten consultant op basis van logisch redeneren bovendien aannemelijke schattingen kunnen maken.

Werken onder druk
Van consultants wordt verwacht dat ze goed kunnen presteren onder (hoge) druk. Sommige klantopdrachten en projecten zullen nu eenmaal scherpe deadlines kennen, waarbij consultants geacht worden flexibel te zijn en bijvoorbeeld langere uren te draaien. Of soms moeten consultants bij een opdrachtgever ingrijpende beslissingen nemen (bijvoorbeeld bij een reorganisatie), waardoor er vanuit medewerkers of andere stakeholders een hoge (mentale) druk op de schouders van consultants kan komen te liggen. Consultants houden zich bovendien bezig met grootschalige projecten, waarbij er soms grote belangen en bedragen op het spel staan en er weinig of geen marge is voor fouten. Met dergelijke hoge druk dienen consultants in hun werk goed om te kunnen gaan, zeker naarmate ze groeien op de carrièreladder.

Analytische vaardigheden
Met de opkomst van digitalisering (en ook Big Data en Analytics) neemt ook de vraag naar analytische en kwantitatieve vaardigheden onder (consultancy) professionals toe. Consultants voeren regelmatig onderzoeken door en het kunnen verzamelen en analyseren van data (en het presenteren ervan aan klanten) vormt vandaag de dag een belangrijke eigenschap voor consultants. Tijdens een jobinterview is het belangrijk dat kandidaten een voorbeeld kunnen geven van een complex probleem, waarin ze aan de hand van het vinden en analyseren van data een probleem hebben opgelost.

Intellectuele nieuwsgierigheid
Consultants dienen verder te beschikken over een hoge mate van intellectuele nieuwsgierigheid. Aangezien zij veelal werkzaam zijn binnen diverse vakgebieden en sectoren is het van belang dat consultants in staat zijn om eenvoudige oplossingen te vinden voor complexe problemen. Intellectuele nieuwsgierigheid is daarbij nodig om ‘outside the box’ te kunnen denken om de problemen aan te pakken. Bij een jobinterview kunnen kandidaten blijk geven van hun intellectuele nieuwsgierigheid door voorbeeld te geven van hun unieke interesses en passies.

Teamplayers
Van consultants wordt verwacht dat ze goed kunnen opereren in teams. Klanten van adviesbureaus worden namelijk veelal bijgestaan door een team van consultants, die in multidisciplinair verband de uitdagingen van een klant te lijf gaan. De consultants krijgen meestal vanaf dag een grote verantwoordelijkheid binnen deze teams. Het teambelang moet echter altijd voorop staan. Tijdens een job-interview met een mogelijke consultancywerkgever moeten kandidaten concreet kunnen aantonen waarom zij de teamspeler zijn naar wie wordt gezocht.

Leiderschapsvaardigheden
Leiderschap is een ander essentiële eigenschap waarover consultants dienen te beschikken. Naast het managen van eigen taken en verantwoordelijkheden moeten consultants leiderschap tonen bij klanten en hen – mede op basis van hun input en benadering van een probleem – bij de hand nemen gedurende een project. Bovendien, naarmate consultants langer werkzaam zijn bij een bureau, moeten ze ook leiding kunnen geven aan junior consultants. In een interview is het belangrijk dat de kandidaten een voorbeeld kunnen geven waarin zij hun leiderschap (van een team) hebben getoond.

Ondernemend en initiatiefrijk
Consultants moeten ondernemend zijn en voldoende initiatief tonen. Aangezien consultants continu bezig zijn met het oplossen van vaak complexe problemen (vooral van klanten), moet voortdurend worden gezocht naar manieren om zaken te verbeteren en deze om te zetten in concrete (business) plannen. Tijdens een jobinterview moeten kandidaten voorbeelden kunnen noemen van situaties waarin zij initiatief hebben genomen en actief ideeën hebben ontwikkeld om een bestaand proces te verbeteren of een probleem op te lossen. Ook extra tijd nemen om kennis op een bepaald vlak bij te spijkeren – om zodoende een probleem beter te kunnen aanpakken – is een voorbeeld van initiatiefrijk handelen dat door consultancybureaus wordt gewaardeerd in een kandidaat.

Klantgericht en ‘people skills’
Consultant werken een groot gedeelte van hun tijd voor – en samen met – klanten, waarbij zij bijvoorbeeld advies geven bij een strategisch vraagstuk of ondersteuning bieden bij een implementatietraject. Vooral op junior niveau besteden consultants tussen de 70% en 85% van hun tijd aan klanten. De relatie met deze klanten is de kern van iedere organisatie en daarom is het essentieel dat consultants uitstekende klantrelaties weten te onderhouden. Daarom is het van groot belang dat consultants beschikken over de juiste ‘people skills’. Naast verbale communicatievaardigheden dienen consultants ook te werken aan hun luistervaardigheden, lichaamstaal en onderhandelingsskills. In een jobinterview moeten kandidaten kunnen laten zien dat zij over deze ‘people skills’ beschikken, bijvoorbeeld door ervaringen opgedaan in eerder teamverband.

Overige activiteiten
Wanneer kandidaten tenslotte solliciteren naar een functie als consultant is het van groot belang dat zij naast hun werk en studieachtergrond ook voldoende hun extracurriculaire activiteiten benadrukken op hun CV. Uit die activiteiten komen vaardigheden naar voren die als consultant van pas kunnen komen. Een bestuursfunctie tijdens de studie geeft blijk van leiderschapskwaliteiten, het beoefenen van een teamsport (al dan niet op hoog niveau) laat teamvaardigheden zien en het volgen van een taalcursus of workshop laat zien dat je voldoende aandacht besteedt aan de eigen persoonlijk ontwikkeling.