Klaas Knot (DNB): strijd tegen witwassen moet prevaleren boven meer winst

De strijd tegen witwassen is van dusdanig maatschappelijk belang dat banken een deel van hun winstgevendheid in zouden moeten leveren. Dat zegt DNB-topman Klaas Knot in een uitgebreid interview met het NRC. Verder gaat hij onder meer in op de bestendigheid van het economisch systeem tegen een eventuele nieuwe crisis en de rol die centrale banken daarin spelen.

Eind december is altijd een mooi moment om terug te blikken op het afgelopen jaar. Klaas Knot gaat in gesprek met het NRC in over enkele grote onderwerpen die het afgelopen jaar veelvuldig de kranten vulden. Veel aandacht is er voor het opkoopbeleid van de ECB, de huidige staat van de economie en de poortwachtersrol van banken in de strijd tegen witwassen.

Quantitative easing

Knot is al vanaf het begin kritisch op het opkoopbeleid van de ECB, waarbij de centrale bank staatsleningen en andere leningen opkoopt om de inflatie aan te wakkeren. In totaal is inmiddels voor zo’n €2.600 miljard opgekocht. De ECB noemt dit beleid ‘quantitative easing’, een marketeer zou die term bedacht kunnen zeggen. Knot tegen het NRC: “Ik wil wel nog eens benadrukken dat ik dit geen standaardinstrument vind, en dat het in de toekomst dus alleen moet worden gebruikt wanneer het risico op deflatie [een negatieve prijsspiraal, red.] evident is. Want QE is ook een instrument waarmee de risicobeprijzing op financiële markten in verregaande mate wordt verstoord.”

Volgens Knot heeft quantitative easing bepaalde dingen positief beïnvloed, maar niet alle. Zo wijst hij op verlaging van de leenkosten en meer nivellering tussen noord en zuid, wat de politieke kloof wellicht wat verkleint. Ook op de wisselkoers heeft het beleid een positief effect gehad. Toch is Knot niet helemaal blij met deze vorm van marktverstoring, die volgens hem leidt tot ‘zombificatie’. In de kern betekent dat het voortbestaan van bedrijven die eigenlijk ten onder hadden moeten gaan.

Handhaving huidige veiligheid

Het jaar 2018 was voor Knot persoonlijk ook een bijzonder jaar. Ten eerste werd hij voor een tweede termijn benoemd als topman van DNB en daarnaast wordt hij voorzitter van de Financial Stability Board (FSB). Hij geeft aan opvolging te willen geven aan de richting die Europa de laatste jaren is ingeslagen. “Er is een sterke lobby vanuit het internationale bankwezen om hier en daar gas terug te nemen. Daar zal ik mij met hand en tand tegen verzetten. Het nu bereikte niveau van veiligheid in het bankwezen moet worden gehandhaafd”, aldus Knot.

Knot blijft hameren op het belang van kapitaalbuffers. „Als je mij vraagt wat er mis is gegaan, dan zeg ik dat het voor 2008 mogelijk was om een internationaal actieve bank te runnen op 2 procent eigen vermogen ten opzichte van de risicogewogen uitzettingen. Nu zitten de meeste Nederlandse banken ruim in de dubbele cijfers. Dat vind ik de grootste prestatie van het toezicht na de crisis.”

Geen grote onevenwichtigheden

En hoe ziet de toekomst er volgens Knot uit? Moeten we bang zijn voor een nieuwe depressie als er een nieuwe financiële crisis ontstaat? Er is monetair niet heel veel speelruimte meer over, aldus de Groninger. Maar zo erg als tien jaar geleden zal het niet snel worden denkt hij. “Een recessie moet een reden hebben, met onevenwichtigheden die zijn ontstaan en gaan opspelen. Onevenwichtigheden van een omvang als in 2008/2009 zie ik op dit moment niet. Dat de groei nu vertraagt, is onmiskenbaar. Maar een groot deel van de wereldeconomie opereert nu simpelweg op volledige bezetting. Dan kun je nauwelijks anders verwachten dan dat de groei wat terugvalt. En er zijn tijdelijke factoren zoals de problemen bij de Duitse auto-industrie. In Europa worden ook wat eigen doelpunten gescoord: de Brexit, Italië. Maar er zijn nu ook allerlei vangnetten die er tien jaar geleden niet waren. De economie is sterker, de arbeidsmarkt robuuster. De eurozone-economie kan wel een stootje hebben.”

Strijd tegen witwassen

De strijd tegen vermenging van de onderwereld en bovenwereld moet volgens Knot helder op de radar staan van de banken. De schikking tussen ING en het OM van €775 miljoen sprak daarbij natuurlijk tot ieders verbeelding. Er kwam veel kritiek op ING wegens het onvoldoende naleven van antiwitwaswetgeving en het overlaten van de compliance aan teams met te weinig ervaring. Maar ook DNB kwam er niet helemaal onbeschadigd vanaf, gezien het DNB’s taak is om toezicht te houden op onder andere ING.

Volgens Knot moeten banken goed voor ogen houden wat hun rol is en de juiste beslissingen nemen. “De commercie heeft geprevaleerd boven compliance en risicobeheer. Risico en rendement zijn twee zijden van dezelfde medaille. We willen als maatschappij nadrukkelijk een bankwezen met lagere risico’s. De keerzijde is: lagere rendementen voor aandeelhouders van de banken. Je moet als bank je winst behalen onder naleving van de geldende wet- en regelgeving onder alle omstandigheden. Daar horen kosten bij en dus ook een lagere winstgevendheid. De speelruimte binnen de wet- en regelgeving is de afgelopen jaren bewust kleiner gemaakt. De maatschappij accepteert de risico’s die er ooit bij banken waren niet meer.”