Webshops moeten verantwoordelijkheid nemen in terugdringen schulden

Minister Hoekstra stelt dat webshops meer moeten doen om te voorkomen dat consumenten in de schulden raken. Het wordt namelijk veel te eenvoudig gemaakt om te kopen op afbetaling. Onderzoek van de AFM toont aan dat webshops andere - betere - keuzes maken wanneer zij hun pagina’s anders inrichten. Een tweede conclusie is dat de waarschuwing ‘Let op. Geld lenen kost geld’ nauwelijks effect blijkt te hebben. 

De kwestie van online kopen op afbetaling is allesbehalve nieuw. E-commerce-bedrijven hebben de laatste tien jaar hevig geïnvesteerd en veel kennis uit bijvoorbeeld de psychologie geïmplementeerd om mensen te beïnvloeden. Veel webshops maken het hun bezoekers zo eenvoudig en aantrekkelijk mogelijk om ze te laten doen wat ze willen, namelijk iets kopen. En dat is redelijk succesvol. Consumenten hoeven niet altijd meer te sparen voor ze iets nieuws kunnen kopen, ze kunnen kopen op afbetaling. Het rentepercentage is echter fors en kan oplopen tot 14%. Minister Hoekstra wil dat webshops meer doen om te voorkomen dat consumenten zich in de schulden steken. 

Financieel gezond

Banken besteden de laatste jaren veel aandacht aan het thema ‘financieel gezond’. Rabobank maakte het - met behulp van EY VODW - zelfs tot centrale klantfilosofie. Voor een deel hebben banken en andere kredietverstrekkers invloed op de mate waarin ze consumenten tegen zichzelf in bescherming nemen. Bijvoorbeeld door bepaalde producten in beperkte mate of zelfs helemaal niet te toe te staan. De financiële sector is bovendien gebonden aan strenge regels. Grotendeels buiten het blikveld van banken en toezichthouders kunnen consumenten echter nog een heleboel nieuwe consumptieve kredieten openen, want voor webshops gelden regels die veel soepeler zijn. Dat zijn meestal geen hele hoge, maar gelet op het aantal webshops kan het toch voor flinke problemen zorgen.  

Het zijn juist de mensen die financieel kwetsbaar zijn die zich verbinden aan dergelijke overeenkomsten. Er zijn de laatste jaren verbeteringen doorgevoerd. Zo wordt kopen op afbetaling niet langer als standaardoptie aangeboden en is het aantal Nederlanders met betalingsacherstanden gedaald. Hoekstra geeft in een Kamerbrief aan dat hij verder wil kijken, omdat er naar zijn zin nog steeds teveel mensen in de problemen komen. Tonen de webshops in de komende jaren geen verbetering, dan sluit hij maatregelen niet uit.

Dergelijke ontwikkelingen zijn vaak voer voor discussie. Het ene kamp vindt dat het de vrijheid van mensen aantast en verwijt het andere kamp vaak paternalistisch denken. Deels is dat een ideologische insteek, maar regelmatig zit er ook wat lobbywerk achter. In elk geval is de ratio is bij mensen vaak ver te zoeken als het gaat om het nemen van beslissingen. Niet in de laatste plaats bij het nemen van financiële beslissingen. Men gaat simpelweg niet op zoek naar alle beschikbare informatie en risico’s. Het anders inrichten van online omgevingen zou echter wel een bijdrage kunnen leveren, zo onderzocht toezichthouder AFM. Door het totale leenplaatje duidelijker weer te geven, zouden mensen sneller geneigd zijn om te kiezen voor een hogere aflossing en een kortere terugbetaaltermijn. De Vereniging van Financieringsondernemingen (VFN) heeft aangegeven te willen kijken hoe ze leenkosten duidelijker kunnen weergeven. Technisch moet dat niet heel moeilijk in te richten zijn. Maar ze zullen ongetwijfeld in een zekere spagaat terechtkomen. Voor veel leden van de vereniging is het verstrekken van krediet namelijk simpelweg een relatief eenvoudige inkomstenbron in een markt van eten of gegeten worden. Al dan niet onder dwang zal het bedrijfsresultaat ondergeschikt moeten worden gemaakt aan het klantbelang. 

Signaalfunctie

Hoekstra heeft ten slotte ook nog een woordje over voor de waarschuwing ‘Let op. Geld lenen kost geld.’ Deze blijkt namelijk niet zo goed te werken, zelfs niet als deze met een opera-stem gezongen wordt. De waarschuwing heeft een weinig afschrikwekkende werking. Desalniettemin wil Hoekstra de tekst wel voort laten bestaan, omdat deze een signaalfunctie heeft.