Rabobank ontwaart scheurtjes in brede welvaart door corona

Hoe is het gesteld met de brede welvaart in Nederland? Die is na bijna een half jaar coronacrisis nog redelijk op peil, maar er zijn ontwikkelingen die hinten op een terugval. Daarbij gaat het niet alleen om economische en lichamelijk welvaart, maar ook om sociale welvaart en het geluksgevoel. Vandaar de term ‘brede welvaart’. De uitkomsten komen naar voren in een onderzoek van Rabobank, dat een recente enquête naast een soortgelijk onderzoek uit voorjaar 2019 legde. 

Voor velen kan 2020 niet snel genoeg afgelopen zijn. Het jaar waarin Covid-19 de hele wereld in zijn greep hield en zorgde voor een economische teruggang die zijn weerga niet kent. Zorgen over de economie gaan hand in hand met zorgen over de lichamelijke gezondheid. Wie welvaart in brede zin wil typeren moet echter ook kijken naar sociale contacten en naar gevoelens van geluk.

Dimensies om op te letten

Het Nederlandse welvaartsniveau is zo hoog dat het echt wel een stootje kan hebben. En een flinke douw ook nog wel. Volgens Rabobank is in de algehele brede welvaart tot nu toe nauwelijks iets veranderd, maar bepaalde signalen geven reden tot zorg. Rogier Aalders, econoom bij Rabobank en één van de onderzoekers: “Op ten minste drie dimensies gaat het duidelijk slechter dan vorig jaar. Ten eerste het subjectieve welzijn, de dimensie die het meeste onder druk staat en gaat over geluk. Niet alleen zien we hier dat mensen er over het algemeen op achteruit zijn gegaan; deze achteruitgang zorgt er ook voor dat minder mensen op dit moment gelukkig zijn.”

“Ten tweede sociale contacten. Dat is niet vreemd, gezien de beperkingen van fysiek contact tijdens de lockdown. Tot slot zijn we er ook voor wat betreft huisvesting op achteruit gegaan, maar dat kunnen we waarschijnlijk niet geheel aan de crisis toeschrijven. We zien namelijk al langer een daling van de woontevredenheid. Mogelijk heeft de crisis die trend versterkt, bijvoorbeeld omdat thuiswerken andere eisen stelt aan de woning en mensen vaker met het hele gezin thuis waren.”

Meer mensen met 'voldoende inkomen'

Een erg interessante uitkomst is dat het aandeel Nederlanders dat vindt over ‘voldoende inkomen’ te beschikken is toegenomen ten opzichte van voorjaar 2019, van 52,7% naar 55,9%. “De kans is groot dat de steunmaatregelen en de werkloosheidswet hier hun werk doen. Ondanks dat veel mensen een lager inkomen hebben, is dat inkomen voor de meesten nog wel voldoende.” Wat mogelijk ook meespeelt in deze toch wel verrassende uitkomst is dat men ‘voldoende’ anders is gaan definiëren. Het komt immers vaak voor dat mensen in crisistijden gaan relativeren en dat wat ze wél hebben extra op waarde schatten. 

Nog een bijzondere conclusie is dat er volgens Rabobank nauwelijks verschillen zijn tussen verschillende bevolkingsgroepen, qua hoe hard zij geraakt worden door de huidige situatie. “Zo zijn lager opgeleiden in hun algehele brede welvaart niet harder geraakt dan hoger opgeleiden. Mensen met een flexibel contract zijn niet harder geraakt dan mensen met een vast contract en jongeren zijn niet harder geraakt dan ouderen.

Dat neemt volgens Aalders niet weg dat er wel degelijk verschillen bestaan tussen hun brede welvaartsniveaus. Immers, stel dat iedereen exact even hard geraakt wordt, er zitten significante verschillen in vertrekpunten. “Mensen met een hogeronderwijsdiploma – universiteit of hogeschool – beschikken doorgaans over een aanzienlijk hogere brede welvaart dan mensen zonder hogeronderwijsdiploma. En mensen met een vast arbeidscontract en ondernemers hebben behoorlijk meer brede welvaart dan mensen met een flexibel arbeidscontract. Die laatste groep beschikt op zijn beurt weer over meer brede welvaart dan werklozen.”

Vooralsnog...

Hoewel de situatie momenteel veel beter is dan men zou denken, afgaand op alle horrorverhalen in de media, is het maken van voorbehoud van groot belang. “Vooralsnog is hier echter het sleutelwoord. Onze verwachting is dat de werkloosheid in de loop van dit jaar verder stijgt, als de steunmaatregelen aflopen. Daardoor komen de inkomens verder onder druk te staan en hebben waarschijnlijk meer mensen onvoldoende inkomen. Daarnaast weten we uit de vorige crisis dat de brede welvaart later wordt geraakt dan de economie. Laat dit een les zijn voor de aanpak van de coronacrisis”, besluit Aalders.