Rabobank gedagvaard door boeren wegens verondersteld verzaken zorgplicht

Een groep Nederlandse boeren sleept Rabobank voor het gerecht. Ze zijn boos en stellen dat de Rabobank zijn zorgplicht verzaakt heeft en te makkelijk krediet hebben verstrekt, terwijl de bank kon weten dat de toekomst in de landbouwsector er niet één van ongebreidelde groei zou zijn. Rabobank stelt in een reactie dat het uiteindelijk aan de ondernemer is om te besluiten wel of geen gebruik te maken van de beschikbare kredietruimte. 

De relatie tussen Rabobank en de Nederlandse agriculturele sector vertoont al enige tijd barstjes. De ‘bo’ zit niet voor niets in de naam Rabobank. Van oudsher konden boeren aankloppen bij de Rabobank - of diens statutaire voorgangers - en vonden zij een gewillig oor voor kredietaanvraag. Nu allerlei regels de bewegingsvrijheid van boeren steeds verder aan banden leggen, komt deze groep ook financieel steeds verder in de verdrukking. Daarbij rijst de vraag wie daar nu verantwoordelijk voor dan wel schuldig aan is. Een groep van twaalf boze boeren dagvaardt daarom de Rabobank. De bank heeft volgens hen te makkelijk krediet verschaft. 

‘Brabantisering’

Het is overigens niet voor het eerst dat in dezen naar Rabobank gewezen wordt. In 2016 bijvoorbeeld wond schrijver Geert Mak zich al op over de bank. Hij muntte zelfs de term ‘brabantisering’ met betrekking tot ‘zijn’ provincie Friesland, ofwel het overal opdoemen van megastallen, veelal gefinancierd door Rabobank. Volgens Mak heeft de bank boeren niet getemperd in hun verwachtingen, maar juist aangemoedigd. Dat is uiteindelijk ook de kern van de klacht van de boeren. Zij menen bovendien dat de top van de bank wist dat er strengere regelgeving zou komen voor boeren. 

Na afschaffing van het zogeheten ‘melkquotum’ in 2015 is de literprijs van melk gestaag achteruit gegaan. Dat terwijl veel boeren juist vanaf dat moment zijn gaan investeren in grotere stallen, juist omdat er geen beperkend quotum meer was. Het gevolg laat zich raden, boeren die in financiële problemen zijn geraakt. Daaroverheen kwam nog de invoering van het fosfaatrechtenstelsel en de - faliekant mislukte - verdeling van die rechten over Nederlandse veehouders. Zo’n 800 boeren mochten daardoor minder dieren houden dan ze bij aanvang van hun investering van uit waren gegaan. 

Olivier van Hardenbroek, de advocaat van de groep eisers, laat in het AD optekenen: “Zij (de boeren, red.) gingen af op hun adviseurs, waarvan de Rabobank een hele belangrijke was. De bank heeft een zorgplicht en had de boeren moeten waarschuwen dat uitbreiding niet zonder risico was.’’ Hij wijst bovendien naar een uitspraak van oud-topbestuurder van Rabobank Ruud Huirne uit 2017. Volgens Huirne wist iedereen dat de mestverwerking een issue zou worden. Van Hardenbroek: “Dit bewijst dat de Rabobank wíst dat boeren in problemen konden komen.” 

Ondernemersrisico

Iedereen vindt het vervelend als de spelregels veranderen, terwijl het spel gespeeld wordt. Echter, in de basis zijn boeren ook ondernemers en bij ondernemen hoort zowel risico als het kennen van de markt. Zo redeneert ook de Rabobank in een verklaring, waarin de bank aangeeft verrast te zijn door de aansprakelijkheidsstelling. ”Bij elke financieringsaanvraag beoordeelt de bank de actuele liquiditeits- eninvesteringsruimte bij de ondernemer. (...) Uiteindelijk bepaalt de ondernemer zelf of hij beschikbare investeringsruimte wil benutten.Dat is onderdeel van het ondernemersrisico.” 

De bank stelt bovendien dat voor professionele veehouders “in algemene zin te voorzien moet zijn geweest dat een ongeremde groei van de melkveestapel in Nederland tot problemen zou kunnen leiden met de aan de derogatie verbonden voorwaarden. Daarmee kon de ondernemer ook in algemene zin voorzien dat de groei van het eigen bedrijf zou kunnen oplopen tegen de grenzen die door het landelijk fosfaatplafond zijn gegeven.” Ten slotte wijst Rabobank ook nog op het feit dat boeren ondernemers zijn en niet kunnen verwijzen naar de bijzondere zorgplicht voor particulieren. Ze dienen zelf over hun belangen te waken, al dan niet met behulp van extern ingeschakelde adviseurs. 

Soortgelijke rechtszaken tegen de overheid zijn niet ontvankelijk verklaard, met het argument van de rechter dat boeren hadden kunnen weten dat er strengere regels zouden komen.

Op het eerste gezicht lijkt de zaak van de boeren niet bijzonder kansrijk te zijn. Boeren hebben namelijk ook al eens soortgelijke zaken aangespannen tegen de overheid. Die zijn niet ontvankelijk verklaard, met het argument van de rechter dat ze hadden kunnen weten dat er strengere regels zouden komen. Rabobank geeft dan ook de eventuele dagvaarding met vertrouwen tegemoet te zien, zoals dat zo mooi heet. Hoe dan ook is dit weer een nieuwe zaak en het blijft aan de rechter om te bepalen wat de uitkomst van deze zaak zal zijn. Wordt ongetwijfeld vervolgd.