Is de overheid ons nieuwe duizenddingendoekje?
Nout Wellink was tijdens de kredietcrisis president van De Nederlandsche Bank en daarna onder meer commissaris bij de Chinese bank ICBC. In gesprek met Alexander Beijer van EY vertelt hij dat er veel van deze crisis is geleerd. Wel waarschuwt hij: “Het is zorgelijk dat burgers en bedrijven steeds meer als vanzelf rekenen op de overheid als probleemoplosser.”
“Eind vorig jaar kreeg voormalig Fed-voorzitter Ben Bernanke de Nobelprijs voor de Economie voor zijn onderzoek naar banken en financiële crises. Een conclusie uit zijn werk was dat crises vooral lang duren als banken onvoldoende functioneren. Dat mag een voor de hand liggende conclusie zijn, maar er schuilt wel een belangrijke les in."
"Als banken in de problemen raken, is het zaak om snel in actie te komen. We moeten dan niet eerst eindeloos discussiëren, maar als eerste ervoor zorgen dat de banken het ‘weer gaan doen’. Toen de kredietcrisis uitbrak, waren de Verenigde Staten daadkrachtiger en sneller dan Europa, waar de situatie ook een stuk complexer in elkaar stak."
Risicogewichten
"Crises zijn van alle tijden en manifesteren zich dus ook in de toekomst. Maar ik denk dat we best blij mogen zijn met de vorderingen die de financiële sector heeft gemaakt. Destijds bleken er grofweg drie problemen. Ten eerste beschikte het bankwezen over te weinig kapitaal als buffer voor grote problemen. Ten tweede was het risicomanagement onder de maat. En, ten derde, het toezicht ook."
"Op alle drie deze gebieden zijn grote stappen gezet. Anekdotisch bewijs daarvoor is hoe het bankwezen recent in staat bleek om de coronacrisis op te vangen. Banken zijn voortdurend bezig om risicogewichten voor het aanhouden van kapitaal in te schatten. En juist op dat punt ging het bij het begin van de coronacrisis behoorlijk schuiven. Toch bleek er voldoende kapitaal te zijn."
Geen zekerheid
"Daarbij speelt wel mee dat overheden veel op hun schouders namen, onder meer met ruimhartige steunpakketten. De schuldquote is daardoor behoorlijk toegenomen. De rekening van de crisis is voor een deel naar de toekomst doorgeschoven en het is goed denkbaar dat delen van die schuld oninbaar blijken. Kijkende naar de Nederlandse situatie denk ik dat de steun te ongericht is geweest; meer maatwerk was op zijn plaats."
"Maar dat is natuurlijk makkelijk redeneren achteraf, want ik weet ook dat snelheid van groot belang was. Bovendien lag er een complexe opgave. Hoe dan ook, de staatsschuld is flink toegenomen in Europa en het is zaak dat we serieus nadenken over hoe we uit de schuldenval komen. Daarbij kunnen we er niet meer van uitgaan dat we langere tijd op lage rentes kunnen rekenen. Want daar is geen enkele zekerheid over."
Van de radar
"Overigens passen die steunpakketten bij een bredere ontwikkeling, waarin burgers en bedrijven steeds meer als vanzelf rekenen op de overheid als probleemoplosser. Het prijsplafond voor de energierekening van consumenten is daar een Nederlands voorbeeld van."
"ING is uit de wereldwijde top tien verdwenen."
"Dat is begrijpelijk vanuit de acute maatschappelijke noodzaak, maar zorgelijk omdat dat opnieuw bijdraagt aan een wereld waarin de overheid schijnbaar al je problemen oplost en de eigen verantwoordelijkheid verder van de radar verdwijnt. De overheid kan veel minder oplossen dan we vaak denken."
Deglobalisatie
"Terug naar de financiële sector en de grote trends daar. Dat het landschap enorm verandert, wordt glashelder als je kijkt naar de top tien van grootste banken. In 2007 waren negen van de tien afkomstig uit Europa, waarvan twee uit Nederland. Nu komen de eerste vier uit China, en nummer vijf komt uit Japan. Er is dus sprake van een aardverschuiving en ING – de grootste bank in Nederland – is uit de top tien verdwenen, terwijl ABN AMRO niet meer in de top vijftig staat."
"Tegelijkertijd zien we door politieke ontwikkelingen ook deglobalisatie plaatsvinden. De Verenigde Staten ontkoppelt zich van China. Dat heeft geen grote effecten van vandaag op morgen, maar mist op langere termijn zijn impact niet. Ik denk dat schaalgrootte ook de komende jaren een belangrijke strategische factor blijft voor banken, en dat heeft alles te maken met de aanhoudende investeringen in technologie."
"De bank van de toekomst is een bank die heel sterk is gefocust op de consument. En die focus is alleen mogelijk met geavanceerde technologie. Het is echt fabelachtig om te zien wat er in Azië allemaal gebeurt op dit gebied.
Crimineel geld
"Tot slot, in deze beschouwing kun je natuurlijk niet om de opkomst van crypto heen. Voor de zuiverheid van de discussie moet je daarbij twee zaken onderscheiden. Ten eerste, de structuur onder crypto, de decentrale blockchain die erg nuttig kan zijn. Ten tweede, de cryptomunten die daarop worden uitgegeven. Hier zie ik problemen. De ironie wil dat de cryptogemeenschap tot doel had om meer stabiliteit te creëren, maar dat het tegendeel zich nu juist voltrekt doordat zij veel crimineel en speculatief geld aantrekt."
Mede daarom moeten we deze wereld net zo stevig reguleren als de traditionele bancaire wereld, zodat we mensen beschermen en buffers creëren voor verliezen. We vragen echt enorme inspanningen van banken om op basis van AML/KYC-analyses crimineel geld te weren, maar de vraag is: kunnen we een deel van deze vele miljoenen niet beter inzetten voor directe bestrijding van misdaad in plaats van via de weg van de financiële stromen? Maar waar het om crypto gaat, moeten we op zijn minst dezelfde eisen stellen. En als we dat eenmaal doen, vraag ik me af hoe aantrekkelijk die cryptomunten eigenlijk nog zijn.”
Dit artikel is eerder verschenen in Eye on Finance Magazine, een uitgifte van EY.
