‘Het nieuwe pensioenstelsel is slechts de eerste stap richting de échte veranderingen’
Op 10 april komt de Nederlandse pensioenwereld samen op het Leaders in Finance Pensioen Event 2025. Centraal staat – hoe kan het ook anders – de megatransitie van het pensioenstelsel. Maar verandert er echt zoveel? Volgens Tim Burggraaf, Pensioenfonds Consulting Leader bij EY en spreker op het event, valt dat in de praktijk erg mee – of tegen. Sterker nog: hij rekent erop dat de échte verandering later zal volgen en de Wtp transitie een eerste stap is.
Aan superlatieven geen gebrek: de grootste transformatie die de sector ooit heeft doorgemaakt, een immense klus voor pensioenuitvoerders, een complete herziening van het pensioenstelsel. En ga zo maar door.
Strikt gezien klopt het ook wel: het betreft de eerste grote aanpassing van ons pensioenstelsel sinds dat ruim een eeuw geleden werd opgetuigd, en de sector heeft er de komende jaren de handen vol aan. Maar voor pensioendeelnemers – werkenden en gepensioneerden – verandert verrassend weinig, vertelt Tim Burggraaf.
“In het oorspronkelijke pensioenakkoord uit 2019 zaten wel grote veranderingen. Maar vervolgens zijn we tweeënhalf jaar aan Kamerbehandelingen ingegaan, en is wat we in 2019 afgesproken hebben langzaam maar zeker verworden tot iets wat we eigenlijk al hadden”, aldus Burggraaf, die zelf betrokken was bij de totstandkoming van de nieuwe pensioenwet.
Fictieve pensioenpotjes
Het zal velen verbazen: we gingen toch naar een heel nieuw stelsel, met een individueel pensioenpotje voor iedere deelnemer?
“Nee”, is Burggraaf helder. “Je komt het woord nog veel tegen ja, maar in de Kamer is letterlijk gezegd: vanaf nu moeten we het niet meer hebben over individuele potjes. En vanaf dat moment heeft de minister dat woord ook niet meer gebruikt. Want voor 90% van de deelnemers is er geen individueel potje. Zij zitten in een solidair contract: er is een collectief potje en je hebt recht op een aandeel daarvan.”
“De hoogte van de uitkering gaat veel meer meebewegen met de ontwikkeling op de financiële markt.”
Burggraaf spreekt daarom van “fictieve potjes”. “Als jij met jouw fictieve potje 10% rendement gemaakt hebt, dan wil dat helemaal niet zeggen dat jouw potje met 10% omhoog gaat. Want het bestuur kan besluiten om een deel van jouw rendementen over te hevelen naar andere deelnemers. En daarom hebben we helemaal geen individuele potjes: er zit een herverdeling achter.”
Wel het risico…
Hier heb je als deelnemer niets over te zeggen. Net als nu. Maar niet alles blijft bij het oude. Want waar pensioenfondsen nu nog een vaste pensioenuitkering toezeggen, werken ze straks slechts met een inspanningsverplichting: ze doen hun best om zoveel mogelijk rendement te realiseren op je inleg, maar over hoe hoog je pensioenuitkering uitvalt doen ze geen beloftes.
“Dat is de enige fundamentele verandering”, aldus Burggraaf. “De hoogte van de uitkering gaat veel meer meebewegen met de ontwikkeling op de financiële markt. Formeel hadden we dat ook al in het oude stelsel, alleen deden we het niet als het tegen zat: zeven keer op rij hadden we eigenlijk moeten korten, zeven keer op rij hebben we de wet aangepast zodat we het niet hoefden te doen. En dat kan straks niet meer.”
Dus zullen mensen het merken als het op de financiële markt beter of slechter gaat. “Dat is natuurlijk uitermate vervelend als het slechter gaat. Want je huur gaat níet omlaag. En je boodschappen worden ook niet goedkoper. In tegendeel: vaak wordt alles alleen maar duurder.”
…niet de zeggenschap
Daarmee wordt het ineens pijnlijk dat je geen zeggenschap hebt over ‘jouw’ pensioenpotje. “In het oude stelsel is dat logisch: dan loop je als deelnemer eigenlijk geen individueel risico, want er is je een pensioenuitkering beloofd. En dus heb je er ook niks over te vertellen. Maar straks komt het risico helemaal bij de deelnemer te liggen. En dan is het wel handig dat die zelf iets mag vinden van het risico dat hij loopt.”
Ook kun je als deelnemer niet bepalen waar je wel en niet in wil beleggen. “Als je niet wil dat je geld naar de olie- of oorlogsindustrie gaat – leuk, maar als het bestuur zegt: ‘drill baby drill’, dan heb je pech.”
“Dit is gewoon een concept dat niet werkt. Je ziet nu al deelnemers zeggen: dit pik ik niet.”
Het gebrek aan zeggenschap raakt volgens Burggraaf ook aan de kern van het veelbesproken referendum waar NSC en BBB om vragen. “Het gaat erom: wie neemt er hier nou de besluiten? En de besturen zeggen: wij. En daar past een referendum niet bij. Want een referendum betekent dat je een deelnemer de ruimte geeft om iets anders te vinden.”
Onhoudbaar
De optelsom van deze twee elementen – wel het risico, niet de zeggenschap – maakt het nieuwe stelsel op termijn onhoudbaar, oordeelt Burggraaf: “Ik roep al jaren dat ik vind dat je niet kunt zeggen: ik ga met jouw geld aan het werk en als het fout gaat is het jouw probleem. En voor alle duidelijkheid: ik twijfel echt niet aan de goede bedoelingen, maar dit is gewoon een concept dat niet werkt. Je ziet nu al deelnemers zeggen: dit pik ik niet.”
“Je gaat steeds meer weerstand krijgen”, voorziet hij dan ook. “Dat gaat over: Waar is mijn geld belegd? Kan ik niet nu minder inleggen en later meer als mijn kinderen uit huis zijn? Ik ben enig kind en mijn moeder woont in een huis van een miljoen, dus ik heb geld zat en wil niet meedoen. Allemaal valide punten. Maar het antwoord op alles is: sorry, dat kan niet, want het is een collectief systeem”
De voor de hand liggende vraag is waarom dat individuele potje – waar je wél zeggenschap over hebt – er dan niet is gekomen. “Die stap bleek te groot”, legt Burggraaf uit. “Dat hebben we in 2019 wel afgesproken, maar het is een industrie waar 1.600 miljard in omgaat, met enorme belangen, enorme lobbyclubs. Dat gaat niet zomaar in één keer van links naar rechts. Dat moet door het midden. En we gaan nu een stapje naar het midden.”
Hij kijkt dan ook met gemengde gevoelens terug op zijn eigen bijdrage aan de totstandkoming van de wet. “Ik heb in de Tweede Kamer twee fracties geholpen om te begrijpen wat er allemaal gebeurde, want dat was bijzonder complex. En we hebben zeker een hoop kunnen verbeteren. Ben ik blij met het eindresultaat? Nee. Maar meer kon het systeem op dit moment niet aan.”
De wal en het schip
Toch is er een zilveren randje. Want juist doordát het nieuwe stelsel deels onhoudbaar is, creëert het volgens Burggraaf de benodigde voedingsbodem voor écht fundamentele veranderingen. En het zet ook al de eerste stap in die richting.
“Wat ik een verbetering vind is dat de deelnemers nu veel explicieter verteld wordt welke risico’s ze lopen en ook dat ze zien dat er een kapitaal is dat op enig moment op zou kunnen zijn. In het verleden zeiden we: ga maar lekker slapen, wij beloven je een pensioen. En toen we moesten korten deden we het niet. Nu zeggen we: wij gaan onze stinkende best doen, het is jouw probleem als het fout gaat en het is ook jouw mazzel als het goed gaat. Dit gaat toch meer betrokkenheid van deelnemers leiden.”
“Er komen steeds meer situaties waarin mensen zeggen: ik ga het zelf doen, ik wil invloed hebben.”
De volgende stap is dat deelnemers ook de vrijheid krijgen die daarbij hoort. “Uiteindelijk gaan we wél naar het individuele pensioenpotje, daar ben ik van overtuigd. Maar dat zal geleidelijk gaan. Er komen steeds meer situaties waarin mensen zeggen: ik ga het zelf doen, ik wil invloed hebben. En zo schuiven we langzaam maar zeker naar een individueel financieel pensioenproduct toe.”
Tegelijkertijd denkt hij dat de sector “alle zeilen gaat bijzetten” om dat te voorkomen. “Het is het bekende Kodak-effect: we zien een trend en gaan ertegen boksen. Dat gaat een tijdje goed, maar niet eeuwig. Net als bij de cd’s en dvd’s: je kunt het even rekken, maar nu heeft iedereen Spotify en Netflix.”
Het is een gekke constatering: steevast wordt de pensioenwereld op het hart gedrukt dat ze hun deelnemers wel goed moeten meenemen in de verandering van het nieuwe pensioenstelsel, maar in werkelijkheid is het de pensioenwereld zelf die niet klaar blijkt voor échte verandering.
“Dat klopt”, knikt Burggraaf. “Maar die verandering gaat er hoe dan ook komen. Het nieuw pensioenstelsel is pas het begin. Dit is een beweging die we wereldwijd zien, bij ons duurt het gewoon iets langer omdat we van ver moeten komen.”
Wil je meer horen over de visie van Tim Burggraaf over het nieuwe pensioenstelsel? Op het Leaders in Finance Pensioen Event 2025 geeft hij een presentatie over de huidige stand van zaken binnen de transitie én neemt hij deel aan een paneldiscussie over de toekomst van het pensioenstelsel. Kijk hier voor het volledige programma.
