Interview René Kamphuis, coördinator MKB-financieringen RVO.nl
René Kamphuis is coördinator MKB-financiering bij Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl). Hij is van mening dat banken veel meer de regisseursrol op zich moeten nemen om de juiste financiering te vinden voor ondernemers met innovatieve ideeën. Nu opereren ze vooral vanuit paniek over de veranderingen in de financiële wereld. Detacheringsbureau voor de financiële sector Octas sprak met hem.
Verwacht geen ontmoeting met een stereotype ambtenaar als je een afspraak hebt met René Kamphuis. Makkelijk in een hokje te plaatsen is hij bepaald niet. Zelf noemt hij zich bevlogen en geduldig. Klinkt tegenstrijdig? Voor hemzelf is het volkomen logisch. “Stel je hebt een hele lastige klant of je krijgt een klacht binnen. Dat vind ik heerlijk, het leukste wat er is. Ik weet dat als ik met een ontevreden ondernemer in gesprek ga, dat hij of zij uiteindelijk weer met een goed gevoel de deur uit gaat. Ik vind het een sport om dat voor elkaar te krijgen, hoe moeilijk ook. Dat is leuk om te doen en het lukt eigenlijk ook altijd.”
Geen typische bankier
René Kamphuis (51) is coördinator MKB-financiering bij RVO.nl, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Hij heeft een verleden bij ABN AMRO, maar een typische bankier is hij zeker niet. Eigenlijk is hij opgeleid als verpleegkundige, maar je kunt wel zeggen dat hij van vele markten thuis is. Voordat hij bij de bank terechtkwam, heeft hij bij een ingenieursbedrijf gewerkt. “Ik ben denk ik het bewijs dat een vooropleiding niet per se bepalend is. Volgens mij moet je gewoon iets doen wat je leuk vindt. De rest komt daarna wel”, meent Kamphuis. Bij ABN AMRO zien ze tijdens het sollicitatiegesprek meteen al dat hij een echte klantenman is. En dat is hij nog steeds, maar nu bij RVO.nl. “Ik word vooral enthousiast als ik kan werken met ondernemers. Ik probeer echt het onderste uit de kan te halen om financiering voor een ondernemer rond te krijgen”, vertelt hij opgewekt.
Dat is ook wel één van de redenen om negen jaar geleden bij de bank te vertrekken. Een overgang van ABN AMRO naar Deutsche Bank, vanwege de overname in 2007, ziet hij niet zitten. Hij kan zijn klanten naar eigen zeggen niet meer op een goede manier van advies voorzien en zo komt hij bij RVO.nl terecht. Kamphuis is nu al bijna 6 jaar actief als adviseur op het gebied van alle financieringsregelingen binnen de organisatie. “Dat zijn er best veel”, vindt hij zelf ook, “Ondernemers zien vaak door de bomen het bos niet meer, weten niet waar ze moeten beginnen. Dat zijn bij uitstek vragen waar wij antwoord op kunnen geven, want het blijft voor ondernemers gewoon lastige materie.”
Onbekend bij ondernemers
Kamphuis verbaast zich er wel over dat nog altijd zo weinig ondernemers RVO.nl weten te vinden. De insteek is altijd om ondernemers te helpen bij het vinden van de financiering die past. Of het nou gaat om een stap naar het buitenland of investeringen op het gebied van energie of duurzaamheid. Het gaat daarbij lang niet altijd alleen om de regeling zelf. Ook andere financieringsvormen zijn bekend bij RVO.nl. Bankleningen, business angels, crowdfunding of participatiemaatschappijen, alles is wel in beeld. “Je kunt ons wat dat betreft wel als een soort marktmeester zien”, zegt Kamphuis, “Ik krijg er echt kromme tenen van als ondernemers te laat bij ons komen met hun innovaties. Als ze op tijd zijn dan houden ze waarschijnlijk nog voldoende geld over voor het commerciële gedeelte. Nu is dat vaak niet zo, dat vind ik zo zonde!”
Naast het verlenen van krediet aan ondernemers wordt de organisatie ook vaak ingezet voor beleidsondersteuning voor het ministerie van Economische Zaken. Daar is bijvoorbeeld de Vroege Fase Financiering vandaan gekomen. “Wij constateerden een probleem in de markt. Dat komt dan bij het ministerie terecht en daar wordt een regeling bedacht. Die komt dan weer bij ons terecht en wij mogen hem uitvoeren. Zo is het cirkeltje rond”, lacht Kamphuis. Helaas zijn ondernemers nauwelijks op de hoogte van de mogelijkheden die RVO.nl biedt. “Dat merk je ook op zoiets als de Week van de Ondernemer. Ze hebben vaak geen idee waar RVO.nl voor staat. Wat dat betreft is er nog wel iets te doen aan de naamsbekendheid.”
Honderden miljoenen
Hoeveel geld er precies in de pot zit, durft Kamphuis niet voor te rekenen. Als je alle regelingen bij elkaar optelt, dan komt het neer op enkele honderden miljoenen euro’s die RVO.nl jaarlijks kan vergeven aan ondernemers met goede plannen. “Dat is dusdanig significant dat ondernemers de regelingen veel beter zouden moeten gaan vinden”, vindt Kamphuis, “Kijk, de Wet Bevordering Speur- & Ontwikkelingswerk (WBSO) vinden ze wel, dat kan iedereen.” Een innovatiekrediet aanvraag daarentegen is lastiger, omdat de kans op succes veel lager ligt. Dat is dan ook een hele specifieke regeling voor hoogwaardige technische of klinische ontwikkeling, waarbij bijvoorbeeld medicijnen worden ontwikkeld. Daar worden zware eisen gesteld als het gaat om de kwaliteit van de plannen, de voorbereiding en de verdere ontwikkeling in de toekomst.
De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland doet wel z’n best om het allemaal makkelijker te maken voor de ondernemers. Zo wordt er veel kennis gedeeld over zaken als duurzaamheid en energie. Of het nou gaat om windenergie op zee of om aardwarmte, experts uit kennisnetwerken worden door RVO.nl ingezet om ondernemers te helpen met hun vraagstukken. Ook is de bereikbaarheid sterk verbeterd. “We hebben tegenwoordig één loket, één centraal nummer en één mailadres waar ondernemers hun vragen kunnen stellen.” Daarnaast is het kabinet van plan om meer te gaan investeren op terreinen waarop Nederland nu nog kansen laat liggen. Daarvoor wordt de investeringsinstelling Invest-NL opgericht met een kapitaal van maar liefst 2,5 miljard euro. Een aantal regelingen van RVO.nl gaat ook mee naar die nieuwe instelling. Het is nog afwachten of een nieuw kabinet ook doorgaat met deze plannen.
Inspelen op nieuwe ontwikkelingen
RVO.nl gaat met z’n tijd mee. “Een paar weken geleden hadden we het intern over blockchain met daarbij de oproep om mee te denken over mogelijke toepassingen”, legt Kamphuis uit, “Die worden ook echt bedacht op de werkvloer en daar worden dan ook meters mee gemaakt.” Een overheidsinstelling als RVO.nl lijkt aan de ene kant voor de buitenwereld misschien een groot en log apparaat, er werken ten slotte ongeveer 4.200 mensen. Aan de andere kant kan de organisatie ook snel veel mensen mobiliseren om zaken voor elkaar te krijgen. Zeker als er mensen zijn die dezelfde interesse delen, bijvoorbeeld op het gebied van procesverbeteringen. “Die bedenken dan iets en als het nut daarvan kan worden aangetoond, dan kan het nog voor het einde van het jaar geïmplementeerd worden”, meent Kamphuis, “Practice what you preach, is ook bij de overheid een veel gehoorde zin. We zijn tegenwoordig dan ook vaak launching customer. Zo hebben we nu speciale afvalbakken voor het scheiden van afval op de werkvloer”.
Uitdagingen zijn er ook genoeg binnen RVO.nl. De organisatie heeft veel data in huis, maar die zit in verschillende systemen verstopt. Hoe koppel je al die informatie aan elkaar, zodat de ondernemer nog beter geholpen kan worden? Een vraagstuk waar banken ook mee zitten. “Per regeling is wel heel veel informatie beschikbaar, maar het totaal is nog niet inzichtelijk”, bekent Kamphuis, “Dat gaat in de toekomst wel veranderen. Processen worden steeds slimmer en efficiënter. Ik kan me niet voorstellen dat wij achterblijven bij deze ontwikkelingen.” Toch verwacht hij niet dat er snel iets als AI (artificial intelligence) ingezet zal gaan worden bij de beoordeling van aanvragen. “Dat lijkt me lastig. We bieden natuurlijk heel vaak maatwerk. Bijvoorbeeld voor ondernemers die naar het buitenland willen, ook naar gebieden waar een vergroot risico is. Dat zijn hele specifieke aanvragen en dus lastig om in algoritmes te vatten.”
Data verzamelen over dit soort zaken kan volgens Kamphuis wel interessant zijn. Dan kun je ondernemers waarschuwen voor mogelijke gevaren. Tegelijkertijd wil de overheid ook geen al te betuttelende houding innemen tegenover ondernemers. Waar de reiziger soms wordt afgeraden om naar een gebied af te reizen, daar kan de ondernemer dat wel doen en kan die zelfs in aanmerking komen voor een financieringsregeling van RVO.nl. “We verwachten dan wel dat de ondernemer de risico’s zelf heeft ingeschat. Als we merken dat dit niet het geval is, kan dat ook een reden zijn om een aanvraag af te wijzen”, zegt Kamphuis.
Bankiers welkom
Uit onderzoek van Octas blijkt dat zeker een derde van het bankpersoneel verwacht dat zijn of haar baan over vijf jaar niet meer bestaat. Best begrijpelijk, want reorganisaties zijn aan de orde van de dag bij de Nederlandse banken en veel werk wordt geautomatiseerd. Gelukkig zijn er ook andere banen beschikbaar, zoals bij RVO.nl. “Al mijn directe collega’s zijn ex-bankier. Dat is eerlijk gezegd ook het belangrijkste criterium om hier te kunnen werken. Een accountmanager zakelijk van een willekeurige bank heeft niet alleen financieringskennis in huis, maar het zijn meestal ook mensen die makkelijk kunnen praten en goed overweg kunnen met ondernemers. Daar zijn wij, als er vacatures zijn, specifiek naar op zoek,” benadrukt Kamphuis. Toch begrijpt hij dat het een grote stap kan zijn. “Veel mensen zijn de reorganisaties en de werkdruk bij de banken wel zat, maar wij kunnen ook niemand direct een vast contract aanbieden.” Nieuwe medewerkers komen bij onze afdeling vaak eerst via inhuur binnen. Nieuw is dat ze een tijdelijke ambtelijke aanstelling kunnen krijgen. Dat geeft wat meer zekerheid.
Ook verwacht Kamphuis dat de baanzekerheid in de toekomst vrij groot is, hoewel de ontwikkeling naar InvestNL ook wel weer onzekerheden meebrengt: “Wat dat betreft ben ik wel blij dat het bij ons echt mensenwerk is, nog wel in elk geval. Bij banken bestaat veel meer standaard werk, dat kan vaak geautomatiseerd worden. Bij maatwerk is dat moeilijker. Een ander verschil met de banken is natuurlijk het feit dat medewerkers bij RVO.nl vanuit belastinggeld worden betaald. Het gevoel heerst hier ook dat we het voor de ondernemers doen. De klant staat hier denk ik op een nog hoger plan dan bij de bank.”
Vergrijzing
Kamphuis merkt wel dat er maar weinig doorstroom is bij de overheid. De gemiddelde leeftijd bij RVO.nl is ongeveer 48. “Mensen blijven echt extreem lang zitten. Daarnaast zijn er ook weinig externe vacatures waardoor jongeren niet veel kansen hebben”, aldus Kamphuis. Wel werkt RVO.nl actief aan personeelsbeleid om het personeel intern flexibel inzetbaar te hebben/krijgen. Zo kunnen mensen hun kennis voor heel de organisatie inzetten. Dat is niet alleen goed en efficiënt voor RVO.nl, maar ook goed, leuk én motiverend voor de medewerkers zelf. Er wordt daarom ook wel veel aandacht geschonken aan jong talent. Zo zijn er Rijks-traineeklasjes, waarbij jonge ambtenaren aan meerdere functies mogen snuffelen.
Bij RVO.nl kun je behoorlijk wat ervaring opdoen in meerdere functies. “Het is een verplichting in je werkplan om 80 procent van de tijd te besteden aan de functie waarvoor je bent aangenomen en 20 procent aan iets wat je horizon verbreedt binnen de organisatie. Dat kan bijvoorbeeld op een andere afdeling zijn”, legt Kamphuis uit. Desondanks is de aanwas van jongeren niet erg groot. “Dat is misschien ook wel het imago. Het bedrijfsleven komt mogelijk een stuk flitsender over, maar dat is echt niet zo. Het komt ook door onbekendheid.”
Leiderschap binnen de financiële sector
René Kamphuis heeft vanuit zijn functie veel contact met banken, maar als het gaat om leiderschap dan mist hij daar wel de nodige visie. Zeker als het gaat om de technologische ontwikkelingen. “Ik zie eerlijk gezegd best wel wat paniek”, zegt hij bezorgd, “Je ziet allerlei FinTech-bedrijven opstaan die taken afsnoepen van de traditionele banken. Daar lijken ze nauwelijks een antwoord op te hebben.” Als uitzondering noemt Kamphuis de Rabobank. “Dat was een van de eerste banken die de rol van financiële regisseur naar zich toe trok. If you can’t beat them, join them. Dat is wel wat de Rabobank beter doet dan de andere banken.” Opvallend is dat in het onderzoek van Octas Wiebe Draijer het vaakst als goede leider wordt genoemd. Kamphuis verwacht wel dat andere banken als ING en ABN AMRO een inhaalslag gaan maken. “En in dat veranderende landschap kan RVO.nl een nog grotere rol gaan spelen voor ondernemers, wij staan in elk geval voor ze klaar.”
