‘Een voorzitter van ESMA moet zijn nationale belangen aan de kant kunnen zetten’

Na tien jaar aan het hoofd te hebben gestaan van de European Securities and Markets Authority (ESMA), begint Steven Maijoor volgende week als directeur Toezicht Banken bij De Nederlandsche Bank (DNB). Vlak vóórdat DNB het nieuws van zijn benoeming wereldkundig maakte, blikte Jeroen Broekema in zijn Leaders in Finance-podcast met Maijoor terug op zijn jaren bij ESMA. Een gesprek over (inter)nationale belangen en de spanning daartussen.

Een terugblik op de tijd van Steven Maijoor bij ESMA is ook een terugblik op ESMA zelf: Maijoor stond tien jaar geleden aan de wieg van de Europese toezichthouder op de financiële markten, die het levenslicht zag in reactie op de financiële crisis.

“Typisch zijn toezichthouderorganisaties het resultaat van crises, van problemen”, geeft Maijoor aan. “ESMA werd opgericht om ervoor te zorgen dat er meer coördinatie zou komen op het gebied van financiële markten, en natuurlijk ook een betere organisatie om te kunnen reageren op crisis.”

ESMA startte met slechts 40 medewerkers en Maijoor moest nog maar zien of de toezichthouder zou overleven. “Toen ik begon voelde je de onzekerheid: ‘Wordt het wat met deze organisatie? Is dit voldoende?’”

Tien jaar later zijn die zorgen verdwenen. “We hebben nu 300 man. Het is nog steeds een relatief kleine toezichthouderorganisatie, maar een organisatie die echt een bijdrage kan leveren aan stabiliteit en beleggersbescherming in de Europese financiële markten.”

Zoals het afgelopen jaar, toen de coronacrisis in alle hevigheid losbarstte. “Dat had natuurlijk enorme gevolg voor de financiële markten. In een paar weken tijd stond er zeer grote druk op de financiële markten. We hebben toen een hele belangrijke rol gespeeld als ESMA om ervoor te zorgen dat je goed in de gaten hebt als toezichthouders in Europa: waar zitten de risico’s, waar kan het misgaan en wat moeten we doen om dat te voorkomen?”

27 AFM’s

De in Parijs gevestigde ESMA vormt een netwerk samen met de 27 Europese nationale toezichthouders, oftewel “27 nationale AFM’s”, zoals Maijoor het uitlegt. Met zoveel partijen zou je wellicht verwachten dat het schier onmogelijk is om iets gedaan te krijgen – denk aan de Europese Raad waar één enkel land besluiten kan blokkeren. Maijoor legt echter uit dat ESMA op dit gebied juist een grote stap voorwaarts betekende.

“Eén van de belangrijkste stappen van onze voorganger naar ESMA is dat wij op basis van meerderheid kunnen beslissen. Dat betekent dat ik ook regelmatig laat stemmen. In het begin moest men daar erg aan wennen omdat alles bij de organisatie waar we uit voortkwamen gebaseerd was op consensus. De eerste keer dat ik zei ‘Dan moeten we stemmen’ was een verassing. Toen waren een paar grote landen tegen, maar ze hadden de minderheid. Toen zei ik: ‘Dan gaan we door, dat is de nieuwe democratie binnen deze organisatie, op die manier kom je verder.’”

“Typisch zijn toezichthouderorganisaties het resultaat van crises, van problemen.”

Dat betekent niet dat gemeenschappelijkheid niet meer belangrijk is. “Als voorzitter in zo’n groep van 27 is het ook van belang om een soort van community-feeling te krijgen. Ze moeten ook op de inhoud worden aangesproken, daarmee is men ook bereid om over de nationale verschillen heen te gaan, om naar de inhoud van het geval te kijken en te zeggen: ‘Wat is hier nu het beste voor financiële markten, wat is hier het beste voor stabiliteit, wat is hier het beste vanuit beleggersbelang?’”

Nationale vs Europese belangen

Dit afwegen van nationale en Europese belangen zorgt altijd voor een bepaald spanningsveld. Daarbij verwijst Jeroen Broekema naar de recent in werking getreden Brexit, die ervoor heeft gezorgd dat de grootste volumes van aandeelhandel in Europa nu plaatsvinden op in Nederland gevestigde handelsplatformen. Is dit toezicht wel in de juiste handen bij de AFM, of zou het toezicht moeten plaatsvinden vanuit ESMA, aangezien de aandelen overal in Europa genoteerd staan?

Maijoor geeft aan dat hij er “het volste vertrouwen” in heeft dat het toezicht in goede handen is bij de AFM, maar erkent wel dat het spanningsveld er altijd is. “Je ziet dat er overal waar specialisaties ontstaan toch altijd de vraag is ‘Houdt die toezichthouder heel goed de belangen van heel Europa in de gaten, of kijkt hij er toch te veel naar om de industrie daarnaartoe te krijgen en gaat hij toch meer aan de kant zitten van het stimuleren van de markt in plaats van goed te kijken naar de beleggingskant?’”

“Dat is een spanningsveld dat je goed moet oplossen”, benadrukt hij, “en dat eist ook een belangrijke bemoeienis vanuit Europa om ervoor te zorgen dat die nationale toezichthouder ook goed het Europese belang in de gaten houdt, en dat Europese belang bestaat hier uit de belangen van beleggers die overal in Europa gebruikmaken van het handelsplatform hier in Nederland of de beleggingsfondsen die allemaal uit Luxemburg en Dublin komen.”

Dit is zeker weleens fout gegaan. “We hebben de ongelukken in het verleden gezien. De meest extreme gevallen natuurlijk, met Icesave waarbij zo’n lokale toezichthouder het mooi vindt dat er opeens een grotere bank ontstaat in plaats van na te denken over ‘Gaat het wel goed aan de andere kant met depositohouders?’”

Nederlander of Europeaan?

Als voorzitter van ESMA heeft Maijoor natuurlijk de taak om het Europese belang te bewaken. Toch doen de verschillende EU-staten er altijd alles aan om bestuurders uit eigen land naar voren te schuiven voor Europese topposities. Het idee lijkt te zijn dat je daar als land van profiteert – wat natuurlijk haaks staat op het idee van een gedeeld belang.

“Ik heb expliciet advies gekregen van collega’s om niet op de fiets naar het werk te komen, want dat was toch het neerhalen van de functie van het voorzitterschap.”

Maijoor: “Ik zeg altijd: ‘Een voorzitter van ESMA moet een Europeaan zijn’ – hij moet zijn nationale belangen aan de kant kunnen zetten. Ik ben een Nederlander, dus ik zal een zekere stijl van opereren hebben en ik ben wel heel erg gericht geweest in die tien jaar. Uiteindelijk moet je als toezichthouder resultaat leveren, je moet een positief effect hebben op het functioneren van die financiële markten.”

Hij mag zichzelf in de rol van ESMA-voorzitter dan Europeaan noemen, in één opzicht blijft hij door en door Nederlander: “Waar natuurlijk een hoop over geglimlacht wordt op mijn werk is dat de voorzitter van ESMA op de fiets naar het werk komt. In Nederland is dat heel normaal, natuurlijk. We zien premier Rutte ook op de fiets naar zijn werk rijden.”

In het begin kreeg Maijoor “expliciet advies” van collega’s om niet op de fiets naar het werk te komen “want dat was toch het neerhalen van de functie van het voorzitterschap”, vertelt hij. “Een president van een Europese toezichthouder organisatie moet niet op de fiets naar het werk rijden.”

De Nederlandsche Bank

Bij zijn nieuwe werkgever zal Maijoor vermoedelijk minder opzien baren door op de fiets naar het werk te komen. Na tien jaar ESMA – waarmee Maijoor het maximum van twee vijfjarige termijnen erop heeft zitten – start hij volgende week als directeur Toezicht Banken bij De Nederlandsche Bank.

Ten tijde van het gesprek met Jeroen Broekema was dit nog niet bekend. “We konden niet vinden wat je hierna gaat doen”, vertelt de maker van de Leaders in Finance-podcast. “Als ik moet gokken word je volgens mij weer rector magnificus van de universiteit. Volgens mij ga je gewoon weer de wetenschap in, maar ik kan ook helemaal mis zijn. Is het welbekend wat je gaat doen hierna? Je gaat niet met pensioen, denk ik.”

“Ik heb geen voornemens om met pensioen te gaan”, beaamt Maijoor. “Ik ben al wel vrij ver met iets maar als ik dat kan melden zal ik dat doen.”

Lees ook: AFM-bestuurslid Hanzo van Beusekom bewijst: ‘Toezicht is een vak’