Oorlog in Oekraïne: een economisch overzicht
De wereld is in de ban van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Hoewel vertegenwoordigers van beide landen de diplomatie aan de grens van Oekraïne en Wit-Rusland weer enigszins hebben hervat, is een verdere escalatie van het conflict nog altijd zeer reëel. Niemand weet dan ook echt welke kant de oorlog de komende dagen opvalt, wel beginnen de Westerse economische sancties jegens Rusland steeds meer vorm én effect te krijgen.
Zo spraken westerse leiders onder andere af de toegang van de Russische centrale bank tot internationale reserves te blokkeren. Tevens is een aantal Russische banken van de Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication (Swift) afgesloten. Het interbancaire betalingssysteem werd in 1973 opgericht om het internationaal bankieren te vergemakkelijken. Feitelijk gezien heeft de VS de leiding van Swift in handen.
Rusland is (na Iran) pas het tweede land dat is uitgesloten van Swift. Het westen dreigde na de annexatie van De Krim ook al met een uitsluiting, maar dergelijke voorstellen liepen destijds op niets uit. Sindsdien ontwikkelde Rusland het alternatief SPFS; in 2020 was dit Russische systeem goed voor een vijfde van Ruslands internationale betalingen.
De gevolgen van de westerse sancties zijn inmiddels voelbaar. Zo heeft de Russische roebel ten opzichte van de euro en dollar flink aan terrein verloren. Maandagochtend verloor de munt meer dan 20% van zijn waarde ten opzichte van de euro. De NOS schrijft dat de zwakke roebel de inflatie in Rusland verder aanwakkert; in januari bedroeg die al 9%.
Russische banken bijna failliet
Russische inwoners worden dus direct geraakt door de sancties, maar ook Russische banken zijn flink onder druk komen te staan. De Europese Centrale Bank waarschuwt dat drie instellingen op korte termijn niet meer aan hun verplichtingen kunnen voldoen en zeer waarschijnlijk failliet gaan. Het zou gaan om dochterbanken van de Russische Sberbank in Europa: de Sberbank Europe AG in Oostenrijk en twee dochterbanken in Slovenië en Kroatië.
Volgens de ECB is er sprake van “een significante uitstroom van tegoeden bij deze banken en halen klanten massaal hun geld weg”. De banken hebben door deze bankrun niet meer genoeg geld in kas. Dit tekort kan vanwege de sancties niet aangevuld worden vanuit de moederbank, andere banken of de centrale bank.
Verdere inflatie
De economische sancties doen echter niet alleen de Russische economie pijn, ook de Nederlandse financiële markt wordt erdoor geraakt. Omdat Nederland zo’n 36% van zijn olie-invoer en 24% van zijn gas uit Rusland haalt, worden de energieprijzen verder opgedreven. Hoewel DNB-president Klaas Knot de sancties steunt, verwacht hij wel dat de stijgende energieprijzen op korte termijn tot een hogere inflatie zullen leiden.
Daarnaast hebben de sancties ook gevolgen voor de Nederlandse banken. ING heeft bijvoorbeeld bijna €5 miljard aan zakelijke kredieten uitstaan bij Russische bedrijven en zo’n €600 miljoen bij Oekraïense ondernemingen. Als de Russische (of Oekraïense) economie daadwerkelijk instort, gaat er voor de bank een flink bedrag verloren.
Overigens hebben ABN AMRO en Rabobank minder banden met het gebied. Volgens De Telegraaf is de blootstelling van ABN AMO nihil. Rabobank stelt helemaal niet actief te zijn in Oekraïne; in Rusland doet de bank alleen zaken via dochteronderneming DLL.
Uitvoeren sancties
Los van de eigen financiële belangen in Rusland en Oekraïne, zijn de banken ook druk bezig met het uitvoeren van de sancties van de Europese Unie. Zo worden de rekeningen van hooggeplaatste Russische officials (waaronder Poetin en minister van Buitenlandse Zaken Lavrov) bevroren, wordt de toegang van Russische bedrijven tot de Europese kapitaalmarkt beperkt en is er een limiet op de goederen die Russische personen en bedrijven kunnen aanhouden per bank.
Tot slot is er een verbod op het aanbieden van financiële diensten ten behoeve van goederen en technologieën die gebruikt kunnen worden voor defensiedoeleinden, de olieraffinage en de lucht- en ruimtevaart.
De Nederlandse Vereniging van Banken waarschuwt de banken dat men alert moet zijn op sanctie-omzeiling vanuit Rusland. “Banken zullen voor deze zaken grondig onderzoek moeten doen; goede informatie van de overheid over deze zaken is daarbij essentieel”, aldus de NVB.
