ABN AMRO: Door een circulaire bril zie je kansen

Vandaag op Banken.nl een column over de kansen die een circulaire economie mogelijk biedt van Richard Kooloos, Hoofd Duurzaam Bankieren bij ABN AMRO.

Een moestuin aanleggen gaat niet vanzelf, daar doe je wat voor. Een gedegen onderzoekje, een paar keer op en neer naar het tuincentrum en een dag of wat met je handen in de aarde. Maar het resultaat mag er zijn: je eigen mini-economie. Duurzaam, want ecologisch. Cyclisch, met ieder jaar een nieuwe oogst. Je compost als vruchtbare grond voor je volgende tuinierproject. Voor de wereld willen we eigenlijk hetzelfde: een circulaire economie. Nederland heeft groene vingers. Sterker nog: we zijn een voorbeeld voor de rest van de wereld.

Afval is zó vorige eeuw

We kopen veel te veel spullen, spreken onze slinkende voorraad natuurlijke grondstoffen gulzig aan en verbruiken bakken energie. Dit verstoort de balans van ons milieu. En dat niet alleen; de internationale politiek en economie krijgen er ook last van. Pakken we het nu niet anders aan, dan zijn die spullen en toenemende welvaart straks niet meer zo vanzelfsprekend. De oplossing? Een circulaire economie. Waarin het afval van de een de hoogwaardige grondstof wordt voor de ander. En waarin we zo veel mogelijk energieneutraal doen: van consumeren tot wonen en werken, en alles daartussenin. De eerste verschuivingen tekenen zich af; de circulaire economie krabt aan de lak van ons huidige lineaire model.

De eerste circulaire zaadjes ontkiemen

We worden ons meer en meer bewust van onze slechte produceer- en weggooigewoontes. Zeker de laatste jaren zie je dit overal terug. Woorden als ‘recycling’ en ‘biologisch’ prijkten op bijna iedere pagina van Nederlandse lifestyle-magazines, verpakkingen werden duurzaam en de eerste bedrijven maakten hun producten zó dat je ze makkelijker kunt hergebruiken. Er broeit iets, hoewel moeilijk valt te zeggen of dit de oogst is van een hardnekkige hype of een veelbelovende voorbode van een overgang naar een circulaire economie. Hoe dan ook, het zijn goede ontwikkelingen. Maar er is nog veel werk aan de winkel, en we moeten allemaal iets doen – of laten.

We zien de weg…

Nederland neemt de klimaatproblematiek opvallend serieus. Je ziet het in de plannen van veel lagere overheden, de komst van talloze duurzame initiatieven en de inzet van ondernemers. Ook de rechter legt de lat hoog: in een zaak tegen de staat gaf de rechter klimaatwaakhond Urgenda gelijk en verplichtte de regering daarmee de CO2-reductiedoelstelling naar 25% op te schroeven. Leuk om te weten: dit was de eerste klimaatzaak ter wereld! Ook uit de bedrijfshoek waait gemotiveerde wind; de eerste circulaire bedrijven zijn al niet meer nat achter de oren. Mooi werk, daar moeten we méér van hebben. Maar er zijn ook kritische kapers op de kust. Niet als het gaat om wat we willen bereiken met de circulaire economie, maar om hoe je daar komt.

…maar ook nog wat beren

De weg naar een circulair bedrijfs- of economiemodel is niet helemaal vrij van hobbels. Het kost wat: nieuwe wind- en solarparken, energieneutraal produceren of een machine waarmee je grondstoffen hoogwaardig kunt hergebruiken. De meeste spaarpotjes zijn er niet op voorbereid. Daarnaast is investeren in nieuwe technologieën best gedurfd. Innovaties kunnen eendagsvliegen blijken; zonde van je geld. En hoge volatiliteit door beweeglijke grondstofprijzen maakt het ondernemers ook niet bepaald makkelijker. Dwarskijkers hebben er een hard hoofd in. Begrijpelijk, maar de frisdenkers onder ons snappen dat er wel degelijk wat te halen valt.

Dus laten we eens zien hoe het wél kan, en waar het al lukt. Niet alleen blijven kijken naar de risico’s, maar vooral naar de berg kansen die de circulaire economie met zich meebrengt. En de innovaties die eruit voortkomen. Zolang we ze maar goed en veel gebruiken, kunnen we de overstap naar een duurzame economie versnellen. Uiteindelijk levert het ons besparingen op, omdat de meeste nieuwe technologieën goed schaalbaar en breed inzetbaar zijn. In Nederland staan innovaties in volle bloei. Want we houden wel van een beetje vernieuwing, en deinzen niet voor een experiment terug.

Nederland ondernemend tot in de wortel

Het zit in ons bloed: handel, competitie en de eindeloze drive ergens in uit te willen blinken. Waar iets gebeurt, willen we altijd een plek vooraan. Windsurfen was nog maar nauwelijks onderdeel van de Olympische Spelen, of een Nederlander ging er met een gouden medaille vandoor. Met diezelfde instelling ondernemen we. In akkeren en polderen troeven we menig land af, we lopen voorop in afvalverwerking en schakelen snel doordat we gewend zijn kleine afstanden te overbruggen. Daarnaast zijn we een flexibel volk. Nauwelijks geremd door tradities, verleden en godsdienst, nemen we het beste uit het buitenland moeiteloos over in onze eigen cultuur.

Kameleons die vooruit denken

Dus als een nieuwe technologie de markt bestormt, zijn we er als de kippen bij om het te proberen. En als het wat is, om deze op brede schaal te annexeren. Zo hebben we de grootste internetdichtheid ter wereld, accepteerden we zonder blikken of blozen mobielbankieren, volg je in Amsterdam het ene internationale Bitcoin-congres na het andere en besloot Daimler niet voor niets om de elektrische Car2go-autootjes in Nederland aan de man te brengen. Indrukwekkende score, voor zo’n klein land.

Powered by Dutch Technology

We geven vooruitgang een plek en ontwikkelen erop los. Laat me je drie voorbeelden geven van prachtige circulaire hotspots, Nederlandse netwerken die wérken. Een 3D-printing bolwerk in Brabant. Een heel ecosysteem van superinnovatieve bedrijfjes rond ASML. FloraHolland, een van ’s werelds grootste bloemenveilingen met een fijnmazig web van kennisinstellingen, duurzame bedrijven en investeerders om zich heen. Stuk voor stuk netwerken waarbinnen ondernemers symbiotisch met elkaar samenwerken. Ze profiteren van elkaar: de een versterkt de ander. Met gebundelde krachten hebben ze sterke concurrentieposities, die Nederland extra gewicht geven op de wereldmarkt.

Park 2020, de circulaire halfbroer van Silicon Valley

We laten de wereld zien hoe het moet, zeker met initiatieven als Park2020 van Delta Development. Samen met cradle-to-cradle-pionier William McDonough bouwde Delta Development een paar jaar geleden de eerste circulaire kantoorgebouwen. Nu leggen de groene goeroes in samenwerking met Schiphol Real Estate, de gemeente Haarlemmermeer en de Ellen MacArthur Foundation laboratoriumtuinen aan waarin talloze bedrijven uit de omgeving experimenteren met circulaire proposities. Ze bouwen er een netwerk om zich aan op te trekken en op terug te vallen, onderzoeken waar hun kansen liggen en delen met elkaar wat wél en minder goed lukte. Slim, want je hoeft niet gelijk met je hele hebben en houwen een nieuwe markt op, met de kans dat het niks wordt. Innoveren kan ook in kleine stapjes. En door van anderen te leren, die soms meer weten dan jij.

Het roer gaat groots om

Werk samen, om je concurrentiepositie te versterken. Wees op een originele manier innovatief, zodat je niet te copycatten bent. En begin klein, net als de overgang naar een circulaire economie. Wie nu aan boord stapt, vaart mee op ontwikkelingen die straks een enorme groeispurt gaan doormaken. Hoewel we nog niet al te veel harde voorspellingen kunnen doen, durf ik te zeggen dat het circulaire model een radicale verandering zal veroorzaken. Eentje waarvan we de impact nu nog niet overzien. Kijk naar hoe het met de mobiele telefoon ging. Had je verwacht dat we nu met onze smartphone opstaan en naar bed gaan, toen je in de jaren tachtig dat eerste snoerloze kastje met antenne zag?

Small steps, giant leaps

Ga de circulaire uitdaging aan. Wie de afslag mist, staat straks in z’n eentje. Experimenteer met nieuwe proposities. Blijf niet langs het water staan, je afvragend hoe koud het is. Spring erin, zwem rond, kijk waar je kansen liggen en duik die op. Innoveer in kleine, snelle brokjes. Zie of het werkt, en innoveer door. Zo vergroot je de kans dat je die klapper wél kunt maken. Maar: hoe begin je? Door een netwerk op te bouwen. Ga met anderen in gesprek. Verzamel je eigen groep knappe koppen, innoveerders en investeerders zonder koudwatervrees om je heen. Samen kunnen we de overstap naar de circulaire economie in een stroomversnelling brengen. Niemand heeft dé oplossing, maar met elkaar komen we er wel.