Laat de ECB de financiële markten in hun kracht zetten
Mary Pieterse-Bloem (Rabobank en Erasmus School of Economics) signaleert dat de ECB haar mandaat eigenhandig oprekt.
De afgelopen 25 jaar waren nogal tumultueus voor de financiële markten. Dat lokte meer en meer directe interventies uit van de Europese Centrale Bank (ECB). Onder de eerste twee presidenten, Duisenberg en Trichet, voerde de ECB nog een onafhankelijke koers, gericht op inflatiebeheersing. Met de wisseling van de wacht naar Draghi en nu Lagarde zien we een veel sterkere directe interveniëring op de financiële markten.
Met bijvoorbeeld zeer omvangrijke obligatie-aankoopprogramma’s als gevolg. Dat heeft enorme impact gehad op de rentestand*. De rente is de bakermat van de financiële markten en fungeert als barometer van de economie. Daarom stuurt de ECB in haar monetaire beleid nadrukkelijk op de rentestand. Al zie ik zelf liever dat de vrije markt de stand van de rente bepaalt.
Daarnaast kun je vraagtekens zetten bij de rol van de centrale banken. De ECB heeft haar mandaat eigenhandig opgerekt. Van een instantie die uitsluitend op prijspeil stuurde, bemoeit de centrale bank zich intussen ook met economische groei. En na de financiële crisis is daar financiële stabiliteit bijgekomen.
De centrale bank is allergisch geworden voor recessie en financiële crises: fenomenen die op zich een reinigende werking kunnen hebben. Tegenwoordig denkt de ECB er zelfs stevig over na om ook een actieve rol te spelen in de transitie naar verduurzaming.
Groene obligaties krijgen daarbij een primaire rol. Al van ver zie je aankomen dat de ECB zich als grote koper daarvan gaat manifesteren. Dat maakt het voor nationale overheden zeer aantrekkelijk om groene obligaties uit te geven. Voor de duurzaamheidstransitie is dit gunstig, maar het kan ook leiden tot allerlei ongewenste neveneffecten.
Als de centrale bank onbekommerd staatsobligaties van eurozonelanden opkoopt, in welke mate worden risico’s dan nog voldoende ingeprijsd? Op die manier kunnen landen met grote staatsschulden zich relatief goedkoop financieren. En ze worden geprikkeld om dat te blijven doen, in plaats van dat ze door de markt worden gedisciplineerd. Een zorgelijke ontwikkeling.
De afgelopen 25 jaar ging de rente maar één kant op: naar beneden. Rentes werden zelfs negatief en daar kan ik met mijn economische pet nog steeds niet bij. Het is de wereld op zijn kop; de basisprincipes van de economie zijn enkele jaren niet opgegaan.
"De ECB heeft haar mandaat eigenhandig opgerekt."
Ongelofelijk dat de centrale banken het presteerden om een situatie van negatieve rente te creëren. Dit leidde tot allerlei perverse prikkels in de economie. Mensen en bedrijven kunnen gratis lenen, waardoor de schuldpositie verder oploopt. Inmiddels is de schuldenberg zelfs groter dan de hoeveelheid assets.
De rentestand zorgde er ook voor dat spaarproducten steeds minder rendement opleverden. Gelukkig ligt die periode inmiddels achter ons en is de situatie aan het normaliseren. Lage rentes hebben de beleggingsmarkt in de kaart gespeeld.
Ook de technologie, en dan vooral de smartphone, heeft de toegang tot beleggingsproducten een handje geholpen. Ik ben heel blij dat beleggen bij particulieren – en ook bij jongeren – op de radar is gekomen, want er is geen betere manier om vermogen op te bouwen dan vroeg te starten met beleggen.
Kortom, financiële markten hebben een belangrijke maatschappelijke functie en kunnen een positieve rol spelen in de uitdagingen waar we de komende 25 jaar voor staan. Graag zie ik dat centrale banken met hun monetaire beleid, regelgevers met hun wetgeving en de politiek met hun besluiten over de duurzame transitie samenwerken om financiële markten echt in hun kracht te zetten.
Dit artikel is eerder verschenen in Eye on Finance Magazine, een uitgifte van EY.
Meer Wealth Management-gerelateerd nieuws is te vinden op de Wealth Management-themapagina van banken.nl.
