‘De hypotheekwereld gaat op zijn kop’: Auke Dirkmaat en Maartje van der Veen over data in het hypotheekdomein

De datarevolutie is in volle gang. Wat kan het gebruik van data betekenen voor het nog altijd vrij traditionele hypotheeklandschap? In de Compliance Adviseert-podcast ging Jeroen Broekema in gesprek met Auke Dirkmaat (Chief Commercial Officer bij Hyarchis) en Maartje van der Veen (Chief Data Officer Hypotheken bij ABN AMRO) over de kansen en bedreigingen rond de inzet van data in de hypotheekketen.

Iedereen die ooit een hypotheek heeft aangevraagd zal het als muziek in de oren klinken: een razendsnelle goedkeuring zónder dat je daarvoor een hele papierwinkel hoeft aan te leveren. Volgens Auke Dirkmaat en Maartje van der Veen is dat vandaag de dag prima mogelijk. Tenminste, technisch gezien. Het kan dankzij – je raadt het al – de inzet van data. Brondata om precies te zijn.

Brondata zijn gegevens die rechtstreeks ontsloten worden uit de plek waar de originele informatie is opgeslagen, zonder dat deze informatie verder verwerkt hoeft te worden. Met toestemming van de consument kunnen consumentendataleveranciers, de benodigde gegevens voor een hypotheek rechtstreeks uit de bron halen. 

“Voorbeelden van beschikbare bronnen zijn mijnoverheid.nl, mijnuwv.nl en mijnpensioenoverzicht.nl. legt Dirkmaat uit. “Die data kun je als consument doorzetten naar een ontvanger – zoals een bank-verzekeraar – en die kan daar bepaalde acties of criteria op loslaten.”

En dat heeft grote voordelen in een hypotheekaanvraag, legt Van der Veen uit. “Normaal gesproken doe je een aanvraag via bijvoorbeeld een onafhankelijke adviseur en daarna moet je het bewijs leveren voor die aanvraag. Maar stel dat je die brondata gebruikt, dat is al geverifieerde data. Dat betekent dat er geen bewijs meer nodig is – en dus ook dat het proces veel sneller gaat.”

Data is spannend

Maar waarom gebeurt dit dan nog niet? Dat heeft verschillende redenen. Zo zitten momenteel nog niet alle benodigde documenten in het bronsysteem. Van der Veen: “Denk aan bijvoorbeeld een echtscheidingsconvenant of koopakte. Dat is er niet.”

Het belangrijkste obstakel – zoals zo vaak bij technische vooruitgang – zit echter niet in de technologie, maar in de mensen en processen. “De hele hypotheekwereld gaat hiermee op z’n kop”, legt Van der Veen uit. “Data is anders, en ook nog eens spannend. Want wat krijg ik dan allemaal binnen aan data? Als dat meer data is dan in die documenten staat, moet ik daar bijvoorbeeld iets mee. En heeft die klant wel toestemming gegeven?”

Ook het verkrijgen van toestemming kan inderdaad lastig zijn, beaamt Dirkmaat. “Een consument vindt het spannend om zijn data door te sturen naar iemand die die data nodig heeft, of het nou via een bron is of via een document. Want wat gebeurt er aan de achterkant met de ontvangen data?”

De optimale stip aan de horizon

Toch zijn beiden het erover eens dat het uiteindelijk zover zal komen. “Maar we moeten wel een beetje geduld hebben”, stelt Van der Veen. “De hele hypotheekketen moet daarin meegaan. Dus ook bijvoorbeeld de onafhankelijke adviseurs. Ze moeten allemaal het voordeel inzien van dit traject. Dan pas gaat het echt vliegen. Dus het duurt even.”

“Het is de optimale stip op de horizon waar we met z’n allen misschien wel naartoe willen”, voegt Dirkmaat toe. “Hoe lang dat nog duurt, ik ben misschien vrij ambitieus, ik hoop over vijf jaar. Maar als ik heel eerlijk ben, denk ik dat we pas over tien jaar echt 100% alles kunnen gaan doen op basis van data, en dat hele documenten bijvoorbeeld niet meer bestaan of in kleine mate.”

Van de archiefkast naar de harde schijf

Vooralsnog zijn al die documenten nog wel volop nodig, maar dat betekent uiteraard niet dat de sector stilstaat. Hyarchis, waar Dirkmaat CCO is, is een regtech-bedrijf gespecialiseerd in KYC-lifecycle management. “We helpen klanten bij het onboarden, monitoren en herstellen van hun klantgegevens zodat ze kunnen voldoen aan de wet- en regelgeving”, licht hij toe.

En een van de tools die Hyarchis heeft ontwikkeld kan worden gezien als de brug tussen oude documenten en de nieuwe, geautomatiseerde datawereld. “Met de tool kunnen we nu iets van 25 verschillende documenten in het hypothekenproces herkennen en uitlezen, zoals een loonstrook of kopie van een paspoort. We blijven het model trainen zodat het continue doorontwikkeld."

Met zijn innovatieve oplossingen bedient Hyarchis diverse grote spelers binnen de sector – waaronder ABN AMRO – die vanwege hun lange geschiedenis vaak nog altijd dossierkasten vol papieren documenten hebben staan.

“Die zijn er nog”, bevestigt Van der Veen. “En heel veel documenten zijn ook ingescand, maar dan is de data er nog niet uitgehaald. En dat doen wij dus samen met Hyarchis. Zij halen zoveel mogelijk data uit die ingescande documenten.”

De vooravond van de AI-revolutie

Zo helpen de tools van Hyarchis de financiële sector bij de transitie naar het digitale tijdperk. Maar hoeveel er vandaag de dag ook al mogelijk is, volgens velen staan we pas aan de vooravond van de echte revolutie. Met de komst van apps als ChatGTP en DALL-E is heeft de hype rond artificial intelligence (AI) een nieuw hoogtepunt bereikt. Maar blijft het bij de hype, of gaat AI alles veranderen?

Van der Veen – die zelf ooit kunstmatige intelligentie studeerde – denkt van wel. “Ik ben ervan overtuigd dat het echt zo groot wordt. Toen ik ging studeren – dat is best even geleden – stond het nog in de kinderschoenen en waren de computers nog niet goed genoeg. Maar dat is nu wel zover, nu gaat het ook gewoon overal gebeuren. Binnen de financiële wereld moeten we er ook aan, wat mij betreft.”

Zo heeft haar team binnen ABN AMRO ook een eigen hypotheek datalab. “Dat is een artificial intelligence-afdeling die voorspelmodellen maakt. Zij maken bijvoorbeeld voor een aflossingsvrije hypotheek een model dat voorspelt of iemand de hypotheek kan betalen of niet. En we hebben ook een model dat de kans berekent of iemand gaat verhuizen of niet. Aan dat soort zaken moet je dan denken.”

Zulke modellen worden getraind door er data in te stoppen, legt ze uit. “Je hebt heel veel data van mensen die uiteindelijk zijn verhuisd, en je hebt data van mensen die uiteindelijk níet zijn verhuisd. Met deze data kun je een model trainen. Dan leert het model op basis van wat het allemaal al weet hoe groot de kans is dat iemand – een nieuwe persoon die je in het model stopt – gaat verhuizen of niet.”

Op termijn zouden volgens Van der Veen hypotheekaanvragen zelfs kunnen worden beoordeeld met zulke modellen. Cruciaal daarbij is echter wel dat je nog steeds kunt uitleggen hoe het model werkt, geeft ze aan. “Als je niet kunt uitleggen wat een model doet – bijvoorbeeld een zelflerend systeem – kun je het ook niet uitleggen aan een klant, en ook niet aan een toezichthouder. Dus dat is echt wel een grens.”

Adviseur van vlees en bloed

Zodra het gaat over AI, beginnen mensen ook al snel te vrezen voor hun baan. Van der Veen en Dirkmaat denken echter niet dat de mens in de nabije toekomst uit het hypotheekproces zal verdwijnen.

“Voorlopig zit daar in ieder geval nog een mens tussen en dat moet ook, omdat we nog niet zo ver zijn”, aldus Van der Veen. “Als je de klantenservice belt – voor simpele dingen kun je zo’n chatbot inzetten, maar als het wat ingewikkelder wordt wil je het liefst ook een mens. Een mens is creatief in mijn beleving, dus die kan gewoon net iets anders denken. Dus je hoeft niet zo snel bang te zijn dat AI je werk gaat overnemen.”

"Ik denk dat we pas over tien jaar echt 100% alles kunnen doen op basis van data."

Ook de menselijke hypotheekadviseur zal voorlopig gewoon blijven, verwacht Dirkmaat. “Tien jaar geleden was elke bank bezig met ‘execution only’. De verwachtingen waren hoog: ‘Nederlanders zijn er klaar voor om online een hypotheek aan te vragen zonder tussenkomst van een adviseur.’ Inmiddels is gebleken dat slechts vijf of zes procent van de hele markt dat ooit een keer heeft gedaan.”

Wederom blijkt: dat iets technisch kan, wil niet zeggen dat mensen het ook willen. Dirkmaat: “Ik denk dat wij in Nederland – in het huidige klimaat, met de huidige economische situatie en ook met de huidige wet- en regelgeving – bij het afsluiten van een hypotheek toch een adviseur willen die tegenover je zit aan tafel. Maar we gaan de kant op dat online advies en zelfwerkzaamheid worden alleen maar meer wordt – zeker niet minder.”

Samen mooie dingen maken

Kortom, alle nieuwe technologische mogelijkheden bieden mooie kansen, maar uiteindelijk moet de menselijke maat worden gehandhaafd. Een gezonde balans tussen mens en technologie – daar lijken Dirkmaat en Van der Veen dan ook op aan te sturen, wanneer het gaat over de inzet van data in de hypotheekketen.

“Het optimale gebruik van data”, schetst Dirkmaat zijn wens voor de toekomst. “Je moet ervoor zorgen dat je ook optimale resultaten krijgt. Het gebied van compliance, data en business zou ik echt als één mooie cirkel willen zien.”

Van der Veen sluit zich erbij aan. “Dat we gewoon met elkaar gaan voor ‘niet bang zijn voor die data’, maar het gewoon met vertrouwen tegemoet gaan, met het juiste toezicht. En dan gezamenlijk mooie dingen maken voor onze klanten.”