Tom Loonen (VU): 'Banken moeten KYC-controles leuk maken voor hun klanten'
Banken hebben toch het paard achter de wagen gespannen waar het gaat om het bestrijden van witwassen. Ze doen er goed aan om klanten veel meer partner te maken in het opsporen van zwart geld. Gamification kan hierbij helpen. Dat betoogde hoogleraar Tom Loonen tijdens het symposium Compliance in Action, waar Helène Erftemeijer van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) tegelijkertijd opriep voor een betere afstemming en samenwerking tussen banken en opsporende instanties.
Loonen, hoogleraar financieel recht en integriteit aan de VU, deed eerder dit jaar onderzoek naar de arbeidstevredenheid van KYC-analisten bij banken. De ‘bijvangst’ van dit onderzoek was een opvallende ontdekking: de enige mensen met wie je als klant van de bank tegenwoordig nog rechtstreeks contact hebt, zijn de KYC-analisten. En die worden niet perse geselecteerd op klantvriendelijkheid.
Voldoen aan de regels is volgens hen vaak het belangrijkste aan de relatie met de klant en door die rechtlijnige houding is de communicatie met klanten volgens Loonen nogal eens mankerend: “De klant wordt ook nogal eens onder druk gezet om mee te werken. ‘Als u het niet doet, sluiten we uw rekening.’ Wat Loonen betreft een gemiste kans.
De hoogleraar opperde dan ook dat banken samen met klanten moeten optrekken in het proces, onder meer door ze als partner te beschouwen in het bestrijden van witwassen en terrorismefinanciering. Om te beginnen met continue en goede informatieverstrekking waarom het bestrijden van financiële criminaliteit belangrijk is en welke rol een klant hierin kan spelen. Maar ook door dat proces voor de klant – hou je vast – leuk te maken om documentatie te verstrekken en informatie te verrijken door middel van gamification.
Gamification is het gebruiken van spelelementen in bijvoorbeeld een zakelijke omgeving om spelenderwijs gedrag te stimuleren. “Uiteindelijk zouden klanten jaarlijks een beloning (in de vorm van korting of een hogere rente) kunnen krijgen voor hun loyaliteit en coöperatieve houding.
Gebrek aan efficiëntie
Uit het onderzoek van Loonen bleek daarnaast dat KYC-analisten erg positief zijn over hun vak: ze vinden het nuttig en relevant. Iets dat de onderzoekers op voorhand niet verwacht hadden.
Helène Erftemeijer, sectorcoördinator AML/CFT bij de Nederlandse Vereniging van Banken, haalde de cijfers er nog maar eens bij: 95% van alle alerts die banken melden, zijn false positives. Maar het is volgens Erftemeijer nog veel erger. Bij de helft van alle ‘goede’ alerts die banken melden, is de persoon of het bedrijf al in beeld bij de opsporingsinstanties.
“Vertel ons wat je prioriteiten zijn!”
Daarnaast stipt ze aan dat bij de Financial Intelligence Unit Nederland ongeveer honderd mensen werken, die jaarlijks bijna twee miljoen meldingen te verwerken krijgen. Die kunnen ze niet allemaal oppakken, dus zelfs als een bank een melding doet waar echt iets aan de hand is, is er nog een kans dat die blijft liggen.
Je zou er moedeloos van worden, al is Erftemeijer dat niet. Wel gaf ze aan dat ze "daar veel meer over zou willen weten". "Vertel ons wat de prioriteiten zijn. Dan helpen we je daarmee. Wees gericht, dat maakt het proces efficiënter. Dan hoeven wij niet meer alles over iedereen te achterhalen.”
‘Meer waar nodig, minder waar het kan’, dat is het mantra van de Nederlandse banken. In het rapport Van Herstel Naar Balans dat DNB in 2022 publiceerde, zag Erftemeijer wat dat betreft een welkome omslag in het denken. Hierop is voortgeborduurd en heeft in 2023 onder meer geleid tot het opstellen van verschillende industry baselines door de NVB.
Een belangrijke verandering is daarbij de verschuiving naar een risicogebaseerde aanpak en naar een meer open normenkader vanuit toezicht als het gaat om het bestrijden van financieel-economische criminaliteit. “Er zijn veel transacties ongebruikelijk, zonder dat die meteen illegaal zijn”, aldus Erftemeijer.
Mogelijkheden en gevaren van kunstmatige intelligentie
Tijdens Compliance in Action, dat werd georganiseerd door Partner in Compliance en softwareleverancier Hyarchis, kwamen ook de mogelijkheden en gevaren van kunstmatige intelligentie (AI) uitgebreid aan bod.
Volgens IBM zal AI rond 2030 in staat zijn om zelfstandig afwegingen te maken en beslissingen te nemen. Waar banken AI nu al gebruiken om risico's in kaart te brengen, kan AI over een paar jaar zelfstandig besluiten hoe die risico’s het beste gemanaged kunnen worden.
Een aanlokkelijk vooruitzicht, maar ook met grote gevaren. Want hoe houd je als organisatie grip op zo’n systeem? Reden voor onder meer de Rabobank (ook aanwezig tijdens het seminar) om er voorlopig terughoudend mee om te gaan, vooral vanwege de mogelijk nadelige gevolgen op het gebied van discriminatie en privacy,
AI kan een nuttige rol vervullen, vond ook Loonen, vooral voor eentonige, repetitieve taken. Temeer daar de enorme KYC-teams die banken momenteel op de been hebben op termijn niet houdbaar zijn. Maar voor een goede bestrijding van crimineel geld is customer participation onmisbaar: “Communicatie is essentieel. Daar moeten banken nog een grote stap in zetten", aldus de hoogleraar.
